Namibia
| |||
| Tjóðarslagorð: "Unity, Liberty, Justice" (føroyskt: Semja, Frælsi, Rættvísi) | |||
| Tjóðsangur: "Namibia, Land of the Brave" | |||
| |||
| Alment mál | Enskt | ||
| Høvuðsstaður | Windhoek | ||
| Forseti | Nangolo Mbumba | ||
| Forsætisráðharri | Saara Kuugongelwa-Amadhila | ||
| Fullveldi | 21. mars 1990 (frá Suðurafrika) | ||
| Vídd - tilsamans - vøtn (%) |
824,116 km² 0.12 % | ||
| Íbúgvar - tilsamans 2011 - tættleiki |
2 113,077 077 | ||
| Gjaldoyra | Namibiskur dollari (NAD) | ||
| Tíðarøki | UTC +1 | ||
| Økisnavn á alnetinum | .na | ||
| Telefonkota | +264
| ||
Tjóðveldið Namibia (á enskum Republic of Namibia) er eitt land í Afrika. Í norðri hevur Namibia mark við Angola, í eystri við Botsvana og í suðri við Suðurafrika. Namibia, sum áður var týskt hjáland, kom undir Suðurafrika í 1915 og varð verandi suðurafrikanskt hjáland til 21. mars 1990 [1].
Søga
rættaUpprunasamfelagið
rætta
Um 1000 f.Kr. høvdu fólk, sum talaðu khoisanskt mál, búð mong túsund ár í pørtum í Afrika sunnanfyri Miðkringin og eisini uttan um Kalaharioyðimørkina í Namibia. Khoisanfólkið var veiðifólk, og dyrkaði ikki jørðina. Tey nýttu steinamboð og veiddu við boga og píli við steinoddi. Tey høvdu helst fingið kunnleika til jarn, tá ið fyrstu bantufólkini úr Kamerun settu búgv ímillum teirra eftir 100 f.Kr. Tá fóru teir eisini at halda neyt og seyð. Sum tíðin leið, køvdi batnufólkið meginpartin av khoisanfólkinum, men nøkur, serstakliga tey, sum búðu í útryðjuni í Kalahai í Namibia, varðveittu sína mentan. Nøkur túsund teirra eru í Namibia enn. Khoisanfólkið hevur málað hugtakandi hellismálningar, málaðir við fjaðrum, hári ella beini. Litirnir vóru gjørdir av gipsi, leiri og okkur, sum varð blandað við blóði ella feitti og goymt í hornkrukkum. Khoisanfólkið goymdi eisini vatn í strutsaeyggjum og smurdi eitur á ørvaroddarnar.
Hereroar kríggjast ímóti evropearum
rættaÍ januar í 1904 reisti hererofólkið miðskeiðis í Namibia seg upp ímóti týska yvirvaldinum [2]. Týskland sendi herdeildir hagar. Teir róku uppreistrarfólkið inn í Kalaharioyðimørk og skutu og drupu øll, sum vágaðu sær at koma aftur. Seinni vórðu teir hereroar, ið livdu eftir, girdir inni í arbeiðslegum. Helvtin av teimum doyði. Neytabøndurnir í syðri í Namibia gjørdust púra skelkaðir og gjørdu uppreistur í oktober 1904. Teir vóru kringir á rossabaki, og oddamenn teirra vóru góðir geriljahermenn. Týskarar máttu fáa sær 14 000 hermenn fyri at berja uppreisturin niður. Teir tóku uppreistrarfólkini til fanga og stongdu tey inni í arbeiðslegum. Fyri uppreistrarnar vóru um 20 000 namar og 80 000 hereroar. Í 1911 vóru bara 9800 namar og 15 000 hereroar eftir.
Landafrøði
rættaTvær stórar oyðimerkur eyðkenna landslagið; Namibiaoyðimørk, ið er fram við allari strondini og Kalaharioyðimørk eystast í landinum.
Regiónir í Namibia
rætta| # | Región | Høvuðsstaður | Fólkatal (2011)[3] | Vídd (km²) | Tættleiki per km² |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Zambezi | Katima Mulilo | 90,596 | 14,785 | 6.1 |
| 2 | Erongo | Swakopmund | 150,809 | 63,539 | 2.4 |
| 3 | Hardap | Mariental | 79,507 | 109,781 | 0.7 |
| 4 | ǁKaras | Keetmanshoop | 77,421 | 161,514 | 0.5 |
| 5 | Kavango | Rundu | 223,352 | 48,742 | 4.6 |
| 6 | Khomas | Windhoek | 342,141 | 36,964 | 9.2 |
| 7 | Kunene | Opuwo | 86,856 | 115,260 | 0.8 |
| 8 | Ohangwena | Eenhana | 245,446 | 10,706 | 22 |
| 9 | Omaheke | Gobabis | 71,233 | 84,981 | 0.8 |
| 10 | Omusati | Outapi | 243,166 | 26,551 | 9.1 |
| 11 | Oshana | Oshakati | 176,674 | 8,647 | 20 |
| 12 | Oshikoto | Omuthiya | 181,973 | 38,685 | 4.7 |
| 13 | Otjozondjupa | Otjiwarongo | 143,903 | 105,460 | 1.4 |
Búskapur
rættaÍ Namibia eru nógv steinsløg, og nógvur fiskur er fram við strondini. Namibia er av størstu námsvinnulondum í Afrika, har er nógv kopar og tin og mong onnur steinsløg [4]. Diamantar eru eisini. Størsta urannám í heiminum er í Rössing í Namibiaoyðimørk miðskeiðis í landinum. Namibia er eisini næststørsta blývinnuland í heiminum. Namibia er roknað sum eitt miðal inntøku land í bólking ST's viðvíkjandi altjóða menningarhjálp. Bólkingin av Namibia sum eitt miðal inntøku land er tó grundað á livistandardin hjá einum minniluta av fólkinum. Umleið 55.8 % av tí namibiska fólkinum livir undir fátækradømismarkinum [5]. Nú á døgum er eisini 51,2 % av fólkinum er arbeiðsleys [6]. Gjaldoyrað, ið nýtt verður, er namibiskur dollari (7.57 NAD = 1.00 USD) [7].
Fólkið
rættaMesta fólkið í Namibia býr á háslættanum norðarlaga í landinum. Her býr til dømis ovambofólkið í innigirdum bygdum, nevndar hraal. Himbafólkið býr vestari í karga-lendinum ímóti Angola. Himbafólkið, sum t.d. eisini býr í Kunene-økinum, eru upprunaliga nomadufólk, og nógv av teimum liva sum tey hava gjørt í fleiri 1000 ár. Tey eru bæði búfastir bøndur og flakkfólk. Tey halda neyt og fáa mjólk undan teimum og kjøt og húðir av teimum til klæði o.a. Fleiri neyt bóndi eigur, mætari er hann.
Almenna málið í landinum er enskt. Tá børnini byrja í skúla, er øll undirvísing á enskum. Tað er tí týdningarmikið at tey í barnagørðunum verða fyrireikað at fara í skúla og læra tað enska málið, so tíðliga sum gjørligt, soleiðis at tey fara at trívast í skúlanum og klára seg væl. Tann namibiska stjórnin leggur stóran dent á útbúgving, og ein stórur partur av tjóðarinntøkuni fer til útbúgving.
Kelduávísingar
rætta- ↑ http://snl.no/Namibia
- ↑ http://snl.no/Namibia/historie
- ↑ Namibia at GeoHive
- ↑ http://snl.no/Namibia/n%C3%A6ringsliv
- ↑ "Archive copy". Talgilda eintakið, gjørt eftir tí talgilda frumeintakinum , varð goymt í skjalasavni á netinum tann 2020-04-23. https://web.archive.org/web/20200423100756/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/wa.html. Heintað 2012-01-12.
- ↑ "Archive copy". Talgilda eintakið, gjørt eftir tí talgilda frumeintakinum , varð goymt í skjalasavni á netinum tann 2020-04-23. https://web.archive.org/web/20200423100756/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/wa.html. Heintað 2012-01-12.
- ↑ "Archive copy". Talgilda eintakið, gjørt eftir tí talgilda frumeintakinum , varð goymt í skjalasavni á netinum tann 2020-04-23. https://web.archive.org/web/20200423100756/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/wa.html. Heintað 2012-01-12.
