HM fótbóltur

	Byrjunarhátíðarhald á HM í fótbólti 2014
Kappingar
	1930; 1934; 1938; 1950; 1954; 1958; 1962; 1966; 1970; 1974; 1978; 1982; 1986; 1990; 1994; 1998; 2002; 2006; 2010; 2014; 2018; 2022; 2026;

HM fótbóltur
Stovnað	1930
Región	Altjóða (FIFA)
Tal av liðum	32 (finalur); 209 (skikkaði til innleiðandi)
Núverandi meistarar	Týskland (4. tittul)
Lið við besta avriki	Brasil (5 titlar)
Sjónvarpssendistøðir	Listi yvir rásir
Heimasíða	fifa.com/worldcup
	Kvalifisering til HM í fótbólti 2018

HM í fótbólti (enskt: FIFA World Cup) er størsta undirhaldshending í heiminum. Einki annað tiltak savnar líka nógv fólk frammanfyri sjónvarpsskermarnar sum hendan kappingin, ið verður avgjørd fjórða hvørt ár. Men soleiðis hevur ikki altíð verið.

Søga

FIFA verður stovnað

Í 1904 var fundur hildin í Paris við tí endamáli at seta á stovn eina heimssamgongu fyri fótbóltssambond. - Federation Of International Football Asssociations (FIFA), sum samgongan kom at eita, hevði upprunaliga sjey limalond; Belgia, Danmark, Frakland, Niðurlond, Spania, Sveis og Svøríki. Bretsku fótbóltssambondini (Ongland, Skotland, Írland og Wales) vóru ikki umboðað á fundinum, m.a. orsaka av, at fótbólturin longu var professionel ítrótt í Bretlandi. Nýstovnaða fótbóltssamgongan setti sær m.a. sum mál at skipa fyri eini Heimsmeistarakapping.

Bretar seta seg uttanfyri

Tá ið Fyrri Heimsbardagi brast á, var FIFA vaksið og kundi nú av røttum kallast ein heimsfelagsskapur; Brasil, Argentina, USA og "heimalondini" Ongland, Írland, Skotland og Wales vóru nú komin við. Hóast hesa vaksandi undirtøku vóru trupulleikar fyri framman. Eftir kríggið vildi Ongland (og teir fingu stuðul frá Skotlandi, Írlandi, Wales, Fraklandi og Belgia) ógvuliga treyðugt spæla dystir móti gomlu fíggindunum úr Týsklandi, Eysturríki og Ungarn, og á fundi í Bruxelles í 1919 varð samtykt "ikki at hitta neutralar samgongur ella neutral feløg, ið hava spælt móti samgongum, ella feløgum úr Miðveldunum", og soleiðis settu bretar seg sjálvar uttanfyri heimsfelagsskapin. Í Belgia broyttu tey skjótt meining, tí tey skuldu vera OL-vertir í 1920, og kundu tí ikki loyva sær slíkan hugburð.

Fótbóltur er fyri professionellar

Á fundinum í 1926 staðfesti Henri Delauny, sum var formaður í fronsku fótbóltssamgonguni, at "Ein altjóða fótbóltskapping kann ikki longur vera partur av Olympisku Leikunum, ið er fyri amatørar, tí professionalisman er komin. Spurningurin var bara, hvussu ein professionellur fótbóltsspælari skuldi definerast. Bretsku fótbóltssamgongurnar, ið nú aftur vóru komnar upp í FIFA, ivaðust ikki og settu fram sína definitión fyri hinum limalondunum; men tey høvdu ilt við at semjast um bretsku loysnina, og hesaferð var ósemjan verri at bøta, og tí hildu bretar seg burtur frá Heimsmeistarakappingini í mong ár. Men HM kom tó kortini.

Fyrsta HM endaspælið verður fyrireikað

Á FIFA fundinum í 1928 varð skotið upp at fara undir fyrireikingarnar til HM kappingina í fótbólti. 25 limalond atkvøddu fyri uppskotinum; bert Svøríki, Danmark, Noreg, Finnland og Estland atkvøddu ímóti. Hugo Meisl fekk uppgávuna at leggja kappingina til rættis. Meisl var ein av fremstu monnunum í Miðevropiskum fótbólti, og hevði um hetta mundið skipað fyri teimum væleydnaðu kappingunum Mitropa Cup, ið var kapping fyri feløg, og Nations Cup, ið var fyri landsliðini hjá Kekkoslovakia, Eysturríki, Sveis, Italia og Ungarn. Fyri at kappingin skuldi eydnast og av røttum kunna bera heitið Heimsmeistarakapping Í Fótbólti, mátti ein háttur finnast at fáa londini í Suðuramerika við.

Tey lond, sum ynsktu at vera vertir, vóru Svøríki (hóast teir høvdu atkvøtt ímóti kappingini!), Niðurlond, Spania og Ungarn; men kortini var tað Uruguei, sum fekk heiðurin. Landið vann Olympisku kappingina í 1928 og bjóðaði sær til at rinda allar útreiðslurnar hjá teimum luttakandi landsliðunum.

Myndahøggarin Abel Lafleur evnaði steypin til, ið fekk navnið "Jules Rimet Steypið" at heiðra formannin hjá FIFA, tí hansara eldhugur hevði verið so avgerandi fyri at fáa HM kappingina av bakkastokki.

Uruguei 1930

Dato: 13/7 - 30/7

Luttakarar (13)

Argentina - Belgia - Bolivia - Brasil - Kili - Frakland - Jugoslavia - Meksiko - Paraguei - Peru - Rumenia - USA - Uruguei.

Finala

Uruguei 4 (Dorado 1-0, Cea 2-2, Iriarte 3-2, Castro 4-2)
Argentina 2 (Peucelle 1-1, Stábile 1-2)

Málríkasti dystur

Argentina 6
Meksiko 3

Úrslit

Ár	Vertur	Vinnari	Úrslit	Nummar tvey	Triðjapláss	Úrslit	Fjórðapláss	Tal av liðum
1930 Smálutir	Uruguai	Uruguei	4–2	Argentina	USA	^{[note 1]}	Jugoslavia	13
1934 Smálutir	Italia	Italia	2–1 (E.l.l.)	Kekkoslovakia	Týskland	3–2	Eysturríki	16
1938 Smálutir	Frakland	Italia	4–2	Ungarn	Brasil	4–2	Svøríki	16/15 ^{[note 2]}
1950 Smálutir	Brazil	Uruguei	Tað var ongin almennur finaludystur á HM 1950.^[2]	Brasil	Svøríki	^{[note 3]}	Spania	16/13 ^{[note 4]}
1954 Smálutir	Sveis	Vesturtýskland	3–2	Ungarn	Eysturríki	3–1	Uruguei	16
1958 Smálutir	Svøríki	Brasil	5–2	Svøríki	Frakland	6–3	Vesturtýskland	16
1962 Smálutir	Kili	Brasil	3–1	Kekkoslovakia	Kili	1–0	Jugoslavia	16
1966 Smálutir	England	Ongland	4–2 (E.l.l.)	Vesturtýskland	Portugal	2–1	Sovjetsamveldið	16
1970 Smálutir	Mexico	Brasil	4–1	Italia	Vesturtýskland	1–0	Uruguei	16
1974 Smálutir	Vesturtýskland	Vesturtýskland	2–1	Niðurlond	Pólland	1–0	Brasil	16
1978 Smálutir	Argentina	Argentina	3–1 (E.l.l.)	Niðurlond	Brasil	2–1	Italia	16
1982 Smálutir	Spania	Italia	3–1	Vesturtýskland	Pólland	3–2	Frakland	24
1986 Smálutir	Meksiko	Argentina	3–2	Vesturtýskland	Frakland	4–2 (E.l.l.)	Belgia	24
1990 Smálutir	Italia	Vesturtýskland	1–0	Argentina	Italia	2–1	Ongland	24
1994 Smálutir	USA	Brasil	0–0 (E.l.l.) (3–2b)	Italia	Svøríki	4–0	Bulgaria	24
1998 Smálutir	Frakland	Frakland	3–0	Brasil	Kroatia	2–1	Niðurlond	32
2002 Smálutir	Suðurkorea & Japan	Brasil	2–0	Týskland	Turkaland	3–2	Korea Republic	32
2006 Smálutir	Týskland	Italia	1–1 (E.l.l.) (5–3b)	Frakland	Týskland	3–1	Portugal	32
2010 Smálutir	Suðurafrika	Spania	1–0 (E.l.l.)	Niðurlond	Týskland	3–2	Uruguei	32
2014 Smálutir	Brasil	Týskland	1–0 (E.l.l.)	Argentina	Niðurlond	3–0	Brasil	32

e.l.l.: eftir longda leiktíð
b: eftir brotsspark-kapping (after penalty shoot-out)

Viðmerkingar

↑ Tað var ongin almennur dystur í World Cup 1930 um triðjaplássið. USA og Jugoslavia taptu í hálvfinalum. FIFA viðurkennur nú USA sum triðjapláss og Jugoslavia á fjórðaplássi við at hyggja at øllum úrslitunum hjá liðunum í kappingini.^[1]
↑ Eysturríki tók seg úr kappingini eftir javnleikin, sum eitt úrslit av Anschluss við Týskland: summir eysturríkskir leikarar gjørdist síðan partur av týska hópinum, og so vóru 15 lið eftir í kappingini.
↑ Keldufeilur: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named wc1950
↑ Bara 13 lið spældu við á HM í fótbólti 1950.^[2] 16 lið komu við í seeding-bólkin til lutakastið. Men bæði Turkaland og Skotland tóku seg aftur, áðrenn lutakastið. Frakland, ið var sligið út í undankappingini, varð boðið við í staðin, og so vóru 15 lið í kappingini. Eftir lutaksstið tóku bæði Frakland og India seg úr kappingini, so tað tá ið av tornaði bert vóru 13 lið í luttóku í kappingini.

Lið ið náddu topp fýra

Lið	Titlar	Nummar tvey	Triðjapláss	Fjórðapláss	Topp 4 endapláss	Topp 3 endapláss	Topp 2 endapláss
Brasil	5 (1958, 1962, 1970, 1994, 2002)	2 (1950 *, 1998)	2 (1938, 1978)	2 (1974, 2014 *)	11	9	7
Týskland ^	4 (1954, 1974 *, 1990, 2014)	4 (1966, 1982, 1986, 2002)	4 (1934, 1970, 2006 *, 2010)	1 (1958)	13	12	8
Italia	4 (1934 *, 1938, 1982, 2006)	2 (1970, 1994)	1 (1990 *)	1 (1978)	8	7	6
Argentina	2 (1978 *, 1986)	3 (1930, 1990, 2014)	& —	& —	5	5	5
Uruguei	2 (1930 *, 1950)	& —	& —	3 (1954, 1970, 2010)	5	2	2
Frakland	1 (1998 *)	1 (2006)	2 (1958, 1986)	1 (1982)	5	4	2
Ongland	1 (1966 *)	& —	& —	1 (1990)	2	1	1
Spania	1 (2010)	& —	& —	1 (1950)	2	1	1
Niðurlond	& —	3 (1974, 1978, 2010)	1 (2014)	1 (1998)	5	4	3
Kekkoslovakia^#	& —	2 (1934, 1962)	& —	& —	2	2	2
Ungarn	& —	2 (1938, 1954)	& —	& —	2	2	2
Svøríki	& —	1 (1958 *)	2 (1950, 1994)	1 (1938)	4	3	1
Pólland	& —	& —	2 (1974, 1982)	& —	2	2	& —
Eysturríki	& —	& —	1 (1954)	1 (1934)	2	1	& —
Portugal	& —	& —	1 (1966)	1 (2006)	2	1	& —
USA	& —	& —	1 (1930)	& —	1	1	& —
Kili	& —	& —	1 (1962 *)	& —	1	1	& —
Kroatia	& —	& —	1 (1998)	& —	1	1	& —
Turkaland	& —	& —	1 (2002)	& —	1	1	& —
Jugoslavia^#	& —	& —	& —	2 (1930, 1962)	2	& —	& —
Sovjetsamveldið^#	& —	& —	& —	1 (1966)	1	& —	& —
Belgia	& —	& —	& —	1 (1986)	1	& —	& —
Bulgaria	& —	& —	& —	1 (1994)	1	& —	& —
Korea Republic	& —	& —	& —	1 (2002 *)	1	& —	& —

* = vertir

^ = inniheldur eisini úrslit umboðandi Vesturtýskland millum 1954 og 1990

# = lond ið síðan eru farin sundur í tvey ella fleiri sjálvstøðug lond.^[3]

Bestu úrslit eftir heimsparti

Ferðir tilsamans at lið kvalifisera seg býtt upp eftir sambandi
	AFC	CAF	CONCACAF	CONMEBOL	OFC	UEFA	Tilsamans
Lið	32	39	39	80	4	231	425
Topp 16	5	9	13	31	1	81	140^[4]
Topp 8	2	3	5	32	0	94	136
Topp 4	1	0	1	22	0	56	80
Topp 2	0	0	0	14	0	26	40
1.	0	0	0	9	0	11	20
2.	0	0	0	5	0	15	20
3.	0	0	1	3	0	16	20
4.	1	0	0	5	0	14	20

HM-vinnarar eftir landi

Heimsmeistarar	Ár
Brasil	1958, 1962, 1970, 1994, 2002
Italia	1934*, 1938, 1982, 2006
Týskland	1954, 1974*, 1990, 2014
Uruguei	1930*, 1950
Argentina	1978*, 1986
Ongland	1966*
Frakland	1998*
Spania	2010
*Landið var vertstjóð hetta árið

Toppskjúttar

Miroslav Klose hevur gjørt flest mál í søguni hjá HM-endaspælinum.

Hesir hava skotið tey flestu málini til HM kappingar í fótbólti gjøgnum allar tíðir frá 1930 - 2014 (frá tíggju málum og fleiri):

Mál	Málskjútti
16	Miroslav Klose
15	Ronaldo
14	Gerd Müller
13	Just Fontaine
12	Pelé
11	Jürgen Klinsmann, Sándor Kocsis
10	Gabriel Batistuta, Teófilo Cubillas, Grzegorz Lato, Gary Lineker, Helmut Rahn, Thomas Müller

Hygg eisini at

HM í fótbólti fyri feløg

Keldur

↑ "1930 FIFA World Cup". FIFA.com. Fédération Internationale de Football Association. http://www.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/uruguay1930/index.html. Heintað 5 March 2009.
↑ ^2.0 ^2.1 "1950 FIFA World Cup". FIFA.com. Fédération Internationale de Football Association. http://www.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/brazil1950/index.html. Heintað 5 March 2009.
↑ Keldufeilur: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named successor
↑ The 1982 edition in Spain had a format with a second round consisting of 12 teams instead of 16, 4 of which qualified to the semi-finals.

Wikimedia Commons logo

Sí miðlasavnið

»HM fótbóltur« í Wikimedia Commons.

[2] Tað var ongin almennur dystur í World Cup 1930 um triðjaplássið. USA og Jugoslavia taptu í hálvfinalum. FIFA viðurkennur nú USA sum triðjapláss og Jugoslavia á fjórðaplássi við at hyggja at øllum úrslitunum hjá liðunum í kappingini.^[1]

[3] Eysturríki tók seg úr kappingini eftir javnleikin, sum eitt úrslit av Anschluss við Týskland: summir eysturríkskir leikarar gjørdist síðan partur av týska hópinum, og so vóru 15 lið eftir í kappingini.

[wc1950-5] Keldufeilur: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named wc1950

[6] Bara 13 lið spældu við á HM í fótbólti 1950.^[2] 16 lið komu við í seeding-bólkin til lutakastið. Men bæði Turkaland og Skotland tóku seg aftur, áðrenn lutakastið. Frakland, ið var sligið út í undankappingini, varð boðið við í staðin, og so vóru 15 lið í kappingini. Eftir lutaksstið tóku bæði Frakland og India seg úr kappingini, so tað tá ið av tornaði bert vóru 13 lið í luttóku í kappingini.

[1] "1930 FIFA World Cup". FIFA.com. Fédération Internationale de Football Association. http://www.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/uruguay1930/index.html. Heintað 5 March 2009.

[wc1950-4] 2.0 ^2.1 "1950 FIFA World Cup". FIFA.com. Fédération Internationale de Football Association. http://www.fifa.com/tournaments/archive/worldcup/brazil1950/index.html. Heintað 5 March 2009.

[successor-7] Keldufeilur: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named successor

[Spain1982-8] The 1982 edition in Spain had a format with a second round consisting of 12 teams instead of 16, 4 of which qualified to the semi-finals.

[note 1]

[note 2]

[2]

[note 3]

[note 4]

[1]

[3]

[4]

Kappingar
Byrjunarhátíðarhald á HM í fótbólti 2014
1930 1934 1938 1950 1954 1958 1962 1966 1970 1974 1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010 2014 2018 2022 2026