Sionisma

Sionisman (á hebraiskum ציונות‎), ið er uppkallað eftir fjallinum Sion, arbeiddi fyri at seta á stovn ein jødiskan stat, ið skuldi staðfesta politisku, mentanarligu og trúarligu sjálvstøðu jødanna. Longu í 1800-talinum vóru stórir trupulleikar: jødar vórðu ikki javnsettir við onnur í samfelagnum, sjálvt um teir royndu at laga seg eftir teimum umstøðum, teir livdu undir. Serliga var hetta galdandi í Eysturevropa og í Russlandi, har jødar vóru fyri álvarsligum ágangi. Hetta gjørdi sítt til, at longsulin eftir einum jødiskum heimlandi kyknaði teirra millum. Av hesum spretti ein politisk rørsla, sionisman. Eysturríkski jødin Theodor Herzl skrivaði í 1895 bókina "Tann jødiski staturin" (upprunaheiti Der Judenstaat), har hann viðger, hvussu neyðugt tað er, at jødar fáa sítt egna heimland. Hann staðfestir, at best hevði verið, um hesin statur kundi verið í Palestina, men annars kundi hann eisini verið aðrastaðni. Nevnd verða fleiri støð, m.a. Sinaihálvoyggin. Fyrst í 1920-árunum vóru nógvir jødar í Russlandi og Evropa fyri atsókn, og eini 17.000 lótu lív. Nógvir ungir jødar rýmdu tá úr Russlandi til Ísrael, har teir vónaðu at kunna liva í friði og frælsi. Jødar fóru hugaliga í gongd við at dyrka landið, og teir vóru væl móttiknir. Men longu í 1929 hoyra vit um stríð millum arábar og jødiska niðursetufólkið.

Grein hjá Theodor Herzl (1860-1904) í The Jewish Chronicle 17. januar 1896.