Munurin millum rættingarnar hjá "Ravmagn"
Content deleted Content added
sNo edit summary |
No edit summary |
||
Linja 4:
Ravmagn er í tveimum líkum: streymur, sum fer runt í leidningum, og støðuravmagn, sum er staðbundið, til dømis í einum kambi. Ravmagnið streymar úr kraftstøðini til eitt tól ella lampu og aftur hagar, tað kom. Gníggjar tú eina ballón móti troyggjuni, tekur ballónin eyka elektrónir til sín og verður negativ. Henda løðing verður rópt støðuravmagn, tí at hon ikki flytur seg. Hon kann taka til sín smá pappírspetti ella hár. Tvey sløg eru av ravmagnsløðingum: positivar og negativar. Sum oftast eru líka nógvar í einumhvørjum tilfari, so at tær ganga út móti hvør aðrari. Tilfar, sum letur streymin ganga, verður rópt leiðari. [[Metal]] og [[kopar]] flest eru leiðarar. Streymurin gongur gjøgnum metalini, tí at elektrónirnar sita leysar og kunnu flytast. Allir leiðarar hava eina ávísa mótstøðu, ið vendir móti streyminum. Mótstøðan minkar í einki, tá leidningurin verður nógv køldur. Leiðarin er nú vorðin ein serleiðari, har ið streymurin kann ganga, men við ongari mótstøðu.
Avbyrgjarar, t.d. papp og plast, loyva ikki streyminum at ganga, tí elektrónirnar eru fastari bundnar at atomkjarnanum. Ravmagnið krevur, at leidningarnir halda fram, at streymurin skal ganga. Hetta eitur ein ravmagnisringur. Fer ringurin, steðgar streymurin. Smáir og stórir ravmagnsmotorar driva nógv sløg av maskinum. Í motorinum er ein snælda, sum situr í einum sigulsøki. Tá ið streymur fer gjøgnum snælduna, noyðist hon at mala. Ravmagns-gerar gera streym úr røringarorku, tá ið ein spoli snarar millum pólarnar í einum sigli. Einfaldar, smáir gerar, sum til dømis gera streym til eina súkklulykt, eita dynamo ella máttlar. Stóru gerarnir á ravmagnsverkunum snara við guvutyrlum við guvu frá olju- ella kolbrennarum. Teir gera heilt stórar nøgdir av ravmagni.
Battarí ella ravløð gera ravmagn, sum streymar ein veg - javnstreymur. Ravlaðið skumpar streymin úti í ravmagnsringinum. Tá ið tú setur eitt ravlað í til dømis eitt gongulurt, fer evnisliga tilfarið at loysa og andgera elektrónir. Tær gera streym, tí at tær verða skumpaðar úti í ravmagnsringinum.
Gomlu grikkarnir sóu longu fyri 2500 árum síðan, at eitt silkiklæði, sum varð gníggjað við einum ravpetti, skjótt varð fult av støðuravmagni. Amerikamaðurin [[Benjamin Fraklin]] (1706-1790) sá sum tann fyrsti umleið 1750, at snarljós eisini er ravmagn og greiddi frá, hvat ið ein ravløðing er. Franklin setti drekar, meðan toran gekk (nú er tað strangliga bannað). Italiamenninir [[Luigi Aloisio Galvani]] og [[Alessandro Volta]] gjørdu fyrstu ravløðini.
Linja 10:
== Streymnýtsla ==
Streymnýtsluna mála vit í kilowatt-tímum (kWh). Dátur frá World Bank frá 2011 vísa, at m.a. norðmenn eru millum tey, sum brúka mest orku fyri hvønn íbúgva, 23,174 kilowatt-tímar á hvørjum ári, meðan finnlendingar og sviar brúka ávikavist 15
[[Mynd:Earthlights_dmsp.jpg|thumb|right|500px|
{| class="wikitable" table style="border:1px #000000;" cellspacing="0" align="center" style="margin-left: 1em"
! style="background:#BA8888;" colspan="2"| Hesi brúka mest streym í mun til íbúgvaratalið</br>(
|-
| {{flagicon|Ísland}} [[Ísland]]
|-
| {{flagicon|Noreg}} [[Noreg]] || 23
|-
| {{flagicon|Kanada}} [[Kanada]] ||
|-
| {{flagicon|Kuvait}} [[Kuvait]] ||
|-
| {{flagicon|Katar}} [[Katar]] ||
|-
| {{flagicon|Finnland}} [[Finnland]]
|-
| {{flagicon|Luksemborg}} [[Luxembourg]] ||
|-
| {{flagicon|Svøríki}} [[Svøríki]] ||
|-
| {{flagicon|USA}} [[USA]] ||
|-
| {{flagicon|Avstralia}} [[Avstralia]]
|-
|}
|