Fjølmiðlar

Fjølmiðlar hava sera stóran týdning fyri heimin nú á døgum. Teir hava leingi havt eitt sindur av týdningi, men nú eru so nógvir miðlar í mun til fyrr, tá bara avísir, lýsingar og annað var at fáa. Sum sagt eru sera nógvir miðlar nú á døgum, vit hava ikki bara bløð, útvarp og sjónvarp, men túsundtals sjónvarps og útvarpsrásir. Og haraftrat kemur sjálvandi, allarhelst størsti miðlin: internetið. Á internetinum kunnu vit lesa, síggja og hoyra nærum alt hugsandi, bæði úti úr heimi, og heimanifrá. Og ikki er tað bara stóru avísirnar og sjónvarps- og útvarpsrásirnar, ið kunnu leggja tíðindi og annað út á netið, tað kann ein og hvør. T.d. um ein hevur hug at finna útav, hvussu okkurt verður gjørt t.d. við eini teldu, so er bara at fara á Youtube og leita sær rætta sjónbandið fram. Hetta, at ein og hvør kann leggja tilfar á altnótina, er helst ikki bara gott. Síður sum Wikipedia hava óavmarkaða og ókeypis atgongd til at leggja greinar út, og av tí sama eru tær ikki altíð rættar. Tó ber til hjá øðrum at rætta í ella leggja afturat greinum, sum onnur hava skrivað. Á ensku Wikipediuni eru nógv fólk um allan heim virkin, og har er rættiliga strangt eftirlit, men framt av vanligum fólkum. Har verða síður ofta strikaðar skjótt, um ikki kelduávísingar eru, ella um evnið ella persónurin ið skrivað verður um ikki verða hildin at vera nóg týdningarmikil til at hava almennan áhuga. Tó mugu lesarar vera kritiskir, tí tað kemur meir enn so fyri, at onkur skrivar okkurt skeivt, summi gera tað enntá við vilja, tí tað halda tað vera stuttligt, tað verður nevnt vandalisma (herverk). Fjølmiðlar ávirka heimin uppá nógvar ymiskar mátar. Millum annað, eru tað fleiri fólk, ið eru sera bundin at fjølmiðlunum, og trúgva uppá stórt sæð alt, sum tey hoyra og síggja. Tað er sum oftast altíð onkur lygn í lýsingunum ella bløðunum, og tað er fyri at lokka fólk til at keypa bløðini, men onkuntíð hava lygnirnar havt nakrar vansar á heimin. Eitt dømi er um ein prest í USA, sum hevur sagt, at heimurin gongur undir, innan fyri eitt ávíst tíðarskeið. Nógv fólk hava verið skelkaði av hesum, og enntá nøkur hava beint fyri sær.

Harðskapur

Tað verður sagt at harðskapur í sjónvarpinum kann ávirka børn. Hetta er helst rætt, og sjálvt um tey ikki beinleiðis drepa nakran ella gera nøkrum fortreð, so kann hugsunarháttur teirra verða ávirkaður av harligum filmum og røðum. Ávirkanin kann sjálvandi vera ymisk frá barni til barns; summi børn kunnu hyggja eftir harligum filmum frá tey eru heilt lítil, og onnur tola ikki at síggja nakran harðskap í filmum heilt uppí tannárini. Og ikki er tað bara filmanir í sjónvarpinum, sum seta sítt spor á børnini, nógvar lýsingar á rásum sum t.d. sjónvarpskanalir til børn, eru serliga gjørdar við tí fyri eyga, at fáa børnini at plága foreldrini til at keypa teimum ymiskar leikur.

Lýsingar

Lýsingar, ið nærmast manipulera brúkaran til at keypa eina vøru, eru ikki bara galdandi fyri børn, men eisini fyri vaksin. Hóast tey eru verri at ávirka, so ber tað eisini til. Nógvir pengar verða eisini nýttar at lýsa fyri vørum til vaksin fólk.

Censur

Onkrastaðni er ikki líka frítt hjá tíðindafólkið at skriva sum í norðurlondum. Kina og Norðurkorea hava sera nógvan censur á miðlunum, hetta er møguliga fyri at halda fólkinum í landinum frá at fáa ov nógv at vita um umheimin, og fáa tey at sígga at tey kanska liva í einum diktaturi í ringum umstøðum. Tvs. at stjørnin vil hava eitt óupplýst fólk, tí tað ger ikki so nógva mótstøðu.

Mótabløð hava eisini ávirkað fleiri fólk, serliga gentur, tí tey vísa kend og væl dámd fólk í mótabløðunum, ið man hevur sum fyrimynd, og øll hava eitt til felag. Øll hava ein góðan kropp, og tí heldur man kanska, at man eigur at hava ein góðan kropp, fyri at kanska verða væl dámdur, og so byrjar man at íðka onkran ítrótt ella fara á onkran slankikur, fyri at tey kunnu blaka 10 kg innan fyri eitt tíðarmark, sum t.d. mótabløð, næstan hvørja viku lýsa við.

Misskiljing av lýsingum

Terrorismu hoyrir man ofta um í bløðunum, og so ávara bløðini eisini fólk um at ferðast til ymisk støð, tí at tað er ófríður onkrastaðni í landinum, ella tí terroristar hava hótt við at leypa á tey ymsu støðini. Sum oftast eru terroristarnir muslimar, og av tí, kann tað elva til at fólk eru meira bangin fyri muslimum og hava nógvar fórdómar fyri teimum, enn t.d kristnum fólkum. Tað verður eisini lýst um happing ella t.d. botulismu í sjónvarpinum. Hesir trupulleikarnir verða sera ofta lýstir, og onkuntíð verður tað lýst ov ofta, og tí eru tað summi, ið ikki kunnu taka tað í álvara, og tað er ikki gott, tí tað eru nakrir stórir trupulleikar.

Ávirkan

Fjølmiðlarnir, kunnu gott ávirka fólk uppá ein ringa mátan, av tí at summi er so bundin at miðlunum og trúgva øllum, ið tey siga, men fjølmiðlarnir eru ikki bara ringir. Ofta verður lýst um t.d. dálking, góða og ringa heilsu, og tey geva ofta góð ráð til fólk. Fjølmiðlarnir fortelja eisini um, hvat er gott ella ringt at gera og man fær altíð okkurt at vita um heimin og samtíðuna. Tað er sjálvandi gott at lesa í onkrum blaði og fáa nýggja vitan um okkurt, men tó skal man ansa eftir at ikki trúgva øllum, sum man hoyrir.

Keldur

• Bókin Søga og Samtíð