Wilamowiciskt mál

Wymysorys ella Wilamowiciskt (Wymysöryś) er eitt málføri av miðalhátýskum, ið verður tosað í býnum Wilamowice (Wymysoj á Wymysorys) á markinum millum Slesia og Minna Pólland. Í dag eru umleið 100 føddir nýtarar av wymysojer, meirilutin eru gomul fólk, og tískil er málið hótt.

Wymysorys Wymysöryś
Tosað í:	Pólland.
Tosandi íalt:	70
Málætt:	Indo-evropeiskt   Germanskt     Vesturgermanskt       Hátýskt mál        Wymysorys.
Málkotur
ISO 639-1:	-
ISO 639-2:	gem
ISO 639-3:	wym .

Søga

Wymysorys er, sum tað sær út, komið av miðtýskum úr 12. øld við sterkari ávirkan av lágtýskum, niðurlendskum, frísiskum, pólskum og fornenskum. Íbúgvarnir í Wilamowice verða hildnir at vera ættaðir frá niðurlendskum, týskum og skotskum niðursetufólkum, ið komu til Póllands í 13. øld. Íbúgvarnir í Wilamowice hava altíð noktað sambandið við Týskland og víst á niðurlendska upprunan.

Wymysorys var talumálið í Wilamowice til 1945–1949. Eftir 2. veraldarbardaga, bannaðu kommunisktisku myndugleikarnir nýtsluna av málinum. Hóast bannið fór úr gildið eftir 1956, tekur pólskt meira og meira yvir eftir wymysorys, serliga millum tey ungu.

Wymysorys var málið, ið skaldskapurin hjá Floriani Biesik er skrivaður á, í 19. øld.

Wilamowiciska stavraðið

Wymysoriska stavraðið hevur 34 bókstavir:

a

ao

b

c

ć

d

e

f

g

h

i

j

k

ł

l

m

n

ń

o

ö

p

q

r

s

ś

t

u

ü

v

w

y

z

ź

ż

A

AO

B

C

Ć

D

E

F

G

H

I

J

K

Ł

L

M

N

Ń

O

Ö

P

Q

R

S

Ś

T

U

Ü

V

W

Y

Z

Ź

Ż

Lítil orðabók

Her er ein lítil wymysorisk orðabók við týskum, niðurlendskum og føroyskum umsetingum. Leggið til merkis, at ł verður lisið sum enskt w (nøkunlunda sum ð í góður) og w sum v:

Wymysorys	Týskt	Niðurlendskt	Føroyskt
ałan	allein	alleen	einsamallur ("aleinaur")
ana, an	und	en	og
bryk	Brücke	brug	brúgv
duł	dumm	dom	døllutur
fuylgia	hören	horen	at hoyra/at skilja (hevur tó sama uppruna sum at fylgja)
ganc	ganz	gans	púra
gyrycht	Gericht	gerecht	rættur
dyr hymół	Himmel	hemel	himin
łove	Liebe	liefde	kærleiki (samanber við enskt "love")
a mikieła	ein bisschen	een beetje	eitt sindur (samanber við oldenskt "micel")
muter	Mutter	moeder	móðir
myttółt	Mitte	middel	miðal
nimanda	niemand	niemand	eingin
ny	nein	nee	nei
ödum	Atem	adem	andi
olifant	Elefant	olifant	fílur ("elefantur")
öwyt	Abend	avond	kvøld
śraeiwa	schreiben	schrijven	at skriva
syster	Schwester	zuster	systir
śtaen	Stein	steen	steinur
trynkia	trinken	drinken	at drekka
uöbroz	Bild	beeld	mynd (samanber við pólskt obraz og lík orð í øðrum slaviskum málum)
wełt	Welt	wereld	verøld
wynter	Winter	winter	vetur
zyłwer	Silber	zilver	silvur
zyjwa	sieben	zeven	sjey
sgöekumt	wilkommen	welkom	vælkomin

Dømi: vøgguvísa

Ein vøgguvísa á wymysoriskum við føroyskari umseting:

Śłöf duy buwła fest!

Skumma frmdy gest,

Skumma muma ana fettyn,

Z' brennia nysła ana epułn,

Śłöf duy Jasiu fest!

Sov, drongur mín, fast!

Koma fremmandir gestir,

Koma gummur og gubbar,

Hava við sær nøtir og súrepli,

Sov Jógvan fast

Faðir vár

Ynzer Foter, dü byst ym hymuł,

Daj noma zuł zajn gywajt;

Daj Kyngrajch zuł dö kuma;

Daj wyła zuł zajn ym hymuł an uf der aot;

dos ynzer gywynłichys brut gao yns haojt;

an fercaj yns ynzer siułda,

wi wir aoj fercajn y ynzyn siułdigia;

ny łat yns cyn zynda;

zunder kaonst yns reta fum nistgüta.

[Do Dajs ej z Kyngrajch an dy maocht, ans łaowa uf inda.]

Amen

Víðari lesnaður

• Ludwik Młynek, "Narzecze wilamowickie", Tarnów. 1907: J.Pisz.
• Józef Latosiński, "Monografia miasteczka Wilamowic", Kraków, 1909.
• Hermann Mojmir, "Wörterbuch der deutschen Mundart von Wilamowice" (Słownik niemieckiej gwary Wilamowic), Kraków, 1930-1936: Polska Akademia Umiejętności.
• Adam Kleczkowski, "Dialekt Wilamowic w zachodniej Galicji. Fonetyka i fleksja". Kraków, 1920: Polska Akademia Umiejętności.
• Adam Kleczkowski, "Dialekt Wilamowic w zachodniej Galicji. Składnia", Poznań, 1921: Uniwersytet Poznański.
• Maria Katarzyna Lasatowicz, "Die deutsche Mundart von Wilamowice zwischen 1920 und 1987". Opole, 1992: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.
• Tomasz Wicherkiewicz, The Making of a Language: The Case of the Idiom of Wilamowice, Mouton de Gruyter, 2003, ISBN 3-11-017099-X