Wikipedia

Vestmanna

Vestmanna er ein bygd í Føroyum, sum liggur á vestursíðuni av Streymoynni. Vestmanna er eisini ein kommuna. Alt sambandið millum Vágar, og floghavnina í Vágum, og restina av Føroyum gekk fyrr um Vestmanna. Áðrenn undirsjóvartunnilin til Vágarnar kom, var atløgubryggjan í Vestmanna brúkt til ferðasambandi sjóvegis millum Streymoynna og Vágarnar. Í Vestmanna er fólkaskúli, miðnámsskúli, SEV verk, handlar, matstova, og mangt annað.

Vestmanna
Vestmannahavn (danskt)
Bygd
Vestmanna
Vestmanna
Land  Føroyar
Sýsla Streymoyar
Oyggj Streymoy
Kommuna Vestmanna kommuna
Íbúgvar 1.258[1] (Mars 2025)
Postnummur FO-350
Markatal 56-00-00

Í Vestmanna skúla ganga umleið 190 næmingar. Umframt fólkaskúlan er miðnámsskúli í bygdini. Miðnám í Vestmanna, ið fyrr nevndist Fiskivinnuskúlin, byrjaði í 1989. Miðnám í Vestmanna er ein gymnasialur skúli, tvs. at næmingarnir sum ganga har fáa eina miðnámsskúla útbúgving.[2] Í skúlanum ganga umleið 70 næmingar. Harumframt bjóðar skúlin skeið sum ferðaleiðari. Miðnám í Vestmanna flutti inn í nýggjan skúla á bryggjuni inni á Fjørð í mars 2009.

Búskapur

rætta

Til bygdina hoyra fimm størri fiskifør og nøkur fiskifør undir 20 skrásett bruttotons. Á fjørðinum eru tvær alistøðir og á landi eru tvey flakavirki, harav annað í stóran mun er sláturvirki, sum tekur ímóti og hagreiðir alifisk. Í bygdini er ein útflutningsfyritøka, eitt plastvirki (Vest Pack), skipasmiðja, oljugoymsla, fleiri fyritøkur í byggivinnuni, bilverkstøð og aðrar tænastu- og ídnaðarfyritøkur, umframt stóra vatnorkuverkið hjá SEV. Grundvøllurin undir landsumfatandi felagskommunala elfelagið varð í síni tíð lagdur í Vestmanna.

Áhugaverd støð

rætta

Har er banki og sparikassi, gistingarhús, samkomuhús, ítróttarhøll, kirkja, prestur og prestagarður, kommunulæknamiðdepil, eldrasambýli, dagtilhald fyri eldri, undirhús, ungmannafelag, sangkór, bridgefelag og talvfelag. Í skúlanum er innbygdur svimjihylur frá 1951. Áðrenn tunnilin Streymoy – Vágar lat upp, sigldu bilferjurnar »SAM« og »Ritan« millum Vestmanna og Oyragjógv.

  • Faer Isles Distillery – handverksdestillatión stovnað 2018; framleiðir gin, vodka, akvavitt og fyrsta føroyska einmalt-whisky (rundvísingar frá 2024).[3][4]
  • Vestmanna kirkja – hvít steinskirkja vígd 15-12-1895; longd og fingið torn 2005; nýtt Chapel 346-orgul 2023.[5][6][7]
  • Heimið á Grønanesi – røktarheim (24 búpláss) bygt 2010-2012; hátíðarhelt 10-áradag 2022.[8][9]
  • Søgusavnið – einasta føroyska vaxsavn; 17 livandi søguscenur á loftinum í Vestmanna Tourist Centre (síðani 2009).[10][11]
  • Vestmanna Tourist Centre – ferðakunning, kampingmóttøka og matstovan ‘‘Fjørðukrógvin’’; bátatúrar til Vestmannabjørgini.[12][13]
  • Disvoy – kafé/pub við livandi tónleiki og pub-quiz; opið mikudag–sunnudag frá kl. 17.[14][15]
  • Vestpack P/F – plast- og pakkivøruframleiðari (stovnað 1994, ISO 9001, »Ársins fyritøka« 2013).[16]
  • Standmyndin av Ólavi á Heygum – bronsustandmynd eftir Hans Pauli Olsen, avdúkað 12-09-2021.[17][18]
  • Heilsumiðstøðin – kommunulæknamiðdepil á Garðatúni 12, partur av nýggju heilsuøki-skipanini 2025.[19][20]
  • Vestmanna Sløkki- og Bjargingarlið – frívillugt lið (≈20 limir) við 30 m stigabili; regluligar brandvenjingar.[21][22]
  • Sprotin – forlag og netorðabóka­tænasta stovnað í Vestmanna 1993.[23][24]
  • Minnisvarðin – minnisvarði fyri vestmenningar, ið lótu lív á sjónum og í krígnum; stendur í gamla kirkjugarði.[25][26]

Topografi

rætta

Vestmanna liggur í einari vík, sum vendir suður út í Vestmannasundið – tað smala sundið, ið skilur Streymoy frá Vágar. Víkini er ein av tryggastu náttúru­havnum í Føroyum, vard av høgum fjøllum á trimum síðum og eyðkenda basalt­hylkinum móti havi.[27]

Bygdin er umlukt av fýra fjallatindum, sum mynda ein náttúrligan »amfiteatur« kring vøggustaðin: Hægstafjall (296 m), Økslin (317 m), Moskurfjall (624 m) og hægsti tindurin Loysingafjall (639 m). Frá tindunum ber eygað yvir Vestmannasund, Vágoynna og sunnara part av Sundalagnum.

Norðanfyri bygda stendur klettaveggurin Vestmannabjørgini, har basalt­løgini rísa bratt úr Norðhøvum upp í uml. 600 m hædd og ganga umleið 5 km fram við strondini.[28][29] Hesar loddrettu bjarg­veggirnar eru skornir sundur av djúpum grottum og gjótum, og teir eru heim fyri túsundtals sjófuglum um summarið.

Millum fjøllini ganga brattar dalar inn á fjallfløturnar Heygadal og Mýrarnar (≈ 308 m yvir hav). Her liggja fleiri virkis­byrgingar og vøtn, sum leiða vatnið í gjøgnum tunlar niður til Fossá-vatn­orkuverkið, ið síðani 1953/54 hevur verið kjarnin í elframleiðsluni hjá SEV.[30] Eitt nýtt pumpu-vatnorkuverk (70 MW/40 MW) er á veg at knýta eystaru byrgingina við niðara vatnið Heygadalur, sum partur av grønu orkuskipanini.[31]

Gjógvará, ein lítil á, rennur úr Heygadal og gjøgnum sjálva bygdina, har hon fyrr sló rutuna fyri smærri skipum inn í víkina. Sundið vestan fyri bygda er um 50 m djúpt á miðal har, ið nútíðar sjóvarfalsverkætlanir (t.d. Dragon 12) royna streymorkan.[32]

Jarðfrøðiliga er økið merkt av tjúkkum, lagskiftum basalt­streymum frá tertiærum, ið gera bæði fjøll og bjørg lóðrøtt og mynda týðiligu, føroysku gígj-stovns­skapina. Erosjón frá ístíðunum hevur skorið djúpar U-dalir og givið Vestmanna tí inniliga, fjørðs-líkna umhvørvið, har flat botn og brattar síður skapa náttúrliga atgongd til vøtn, vegir og lendis­leiðir.


 
Søgusavnið í Vestmanna.

Ferðavinna

rætta

Seinastu árini hevur Vestmanna ment seg nógv sum ferðavinnubýur. Vestmannabjørgini eru væl vitjað ferðavinnumál hvørt summar. Tað eru tvær fyritøkur, sum bjóða túrar til Vestmannabjørgini: Sjóferðir sum Skúvadal spf. eigur og rekur og Vestmannabjørgini spf. hjá Palla Lamhauge (eisini nevnt Sightseeing.fo). Kamping er omanfyri bygdina og møguleiki fyri at fiska har eru eisini til staðar. Einasta savn í Føroyum við voksdukkum, Søgusavnið í Vestmanna, er at finna í Vestmanna. Savnið læt upp í 2009.[33] Ein kunningarstova er í Vestmanna, sum nevnist Vestmanna Tourist Centre, tað er opið frá 1. mai til 30. september. Ein matstova er inni í Vestmanna Tourist Centre, hon er somuleiðis opin um summarið.[34] Eitt annað mat- og drekkistað er Bryggjan í Vestmanna. 7Adventures fyriskipar túrar við ATV akførum, gongutúrar, fiskitúrar, haruveiðu, síging og ymiskt annað.[35]

Ítróttur

rætta

VÍF er Vestmanna Ítróttarfelag sum fevnir um ítróttargreinarnar hondbólt, badminton og kappróður. Felagið eigur fleiri bátastøddir eitt nú Vestmenningur, sum er 10-mannafar, Havfrúhgving og Jómfrúgvin, sum eru 5-mannafør.[36]

Kloakk- og regnvatnsnetið í Vestmanna

rætta

Seinni helvt av 1980-unum valdi Vestmanna kommuna at fara óvanliga leið í Føroyum og gjørdi eina sjálvtrykkandi vakuum-kloakkskipan (vacuum sewer) til alla bygdina. Skipanin, sum varð tikin í brúk í august 1987, var ein royndarverkætlan hjá danska ráðgevanum Krüger A/S saman við EcoVac-fyritøkuni, og var tann fyrsta av sínum slagi í Norðuratlants­oyggjunum.[37]

Bygnaður og arbeiðsháttur

rætta
  • Vakuumstøðin liggur á Bakkavegi, 3 m undir hav­flatuni, og heldur netið við undirtrýsti á –45 til –60 kPa.
  • Rørnetið er knappliga 11 km langt, úr Økslavegi norðuri til Grønanes sunnanfyri; rørini eru DN 90–200 mm PE-rør, ið liggja 0,9–1,2 m undir yvirflatuni – nógv grunnari enn í vanligum tyngdar­kloakkum.[38]
  • Vakuumventil­brunnarnir (109 í tali) lata upp sjálvvirkandi, tá 40–70 l av spill- ella regnvatni eru savnað; luft- og vatnblandið verður »súgvað« 20–50 m í senn við eini ferð upp til 7 m/s, og fer síðani í felags rør til reinsiverkið niðri við Fossá.

Orku- og umhvørvisføri

rætta

Vakuumskipanin brúkar einans knappar 18 MWh av streymi árliga – umleið fjórðingin av nýtsluni í samsvarandi pumpu- ella tyngdar­skipan í basaltlendi. Hon krevur heldur ongar mannholslokur og minkar ógvusliga um óynskt vatn-innlating (in- & infiltration) í sterkum regni.[39]

Viðlíkahald og dagføringar

rætta
  • 1999–2001: Fyrsta høvuðsyvirlit, har 14 ventil­brunnar fingu ísettar hitasensorar móti ísi.
  • 2014: Pumpustøðin varð dagførd við frekvens­stýring, og tvey av trimum Blowers vórðu skift til orkusparandi turbínueindir.
  • 2022–2024: Við nýggjari ser-kameru-eftirlits­tólum vórðu 680 metrar av teimum elstu rør­leiðingunum uttan at gravast tiknir upp, reinsaðir og »re-lined« við UV-hertum glasfibur­slanga. Kommunan metir, at skipanin nú hevur rakstrar­tíð fram til 2045 við vanligum viðlíkahaldi.[40]

Samanberingarvert

rætta

Vestmanna er framvegis einasta føroyska kommuna við fullari vakuum-kloakk; royndirnar her hava kortini ávirkað valið av smærri vakuum-netum í nýggjari útstykkingum í Runavíkar- og Klaksvíkar kommunum.[41]

Keldur

rætta
  1. ↑ https://statbank.hagstova.fo/pxweb/fo/H2/H2__IB__IB01/fo_abgd_md.px/table/tableViewLayout2/.
  2. ↑ "Logting.fo, 72 Uppskot til løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um Føroya Yrkisskúla fyri fiskiídnað og havbúnað". Talgilda eintakið, gjørt eftir tí talgilda frumeintakinum , varð goymt í skjalasavni á netinum tann 2021-05-10. https://web.archive.org/web/20210510204654/https://logting.elektron.fo/logtingsmal/logtingmal99/vanlig%20tingmal/072.99%20um%20yrkisskula.htm. 
  3. ↑ Food & Wine, 14 okt 2023.
  4. ↑ Faer Isles Distillery – alment heimasíða (vitjað 23 apr 2025).
  5. ↑ Fólkakirkjan.fo – Vestmanna kirkja (vitjað 23 apr 2025).
  6. ↑ Dansk Wikipedia – «Vestmanna kirkja» (vitjað 23 apr 2025).
  7. ↑ Content Organs – referansulisti (vitjað 23 apr 2025).
  8. ↑ SNA arkitektur – verkætlanarfrágreiðing (vitjað 23 apr 2025).
  9. ↑ Vestmanna kommuna, 17 sep 2022.
  10. ↑ VisitFaroeIslands.com – Saga Museum (vitjað 23 apr 2025).
  11. ↑ TripAdvisor – Vestmanna Saga Museum (vitjað 23 apr 2025).
  12. ↑ GuideToFaroeIslands.fo – Vestmanna Sea Cliffs (vitjað 23 apr 2025).
  13. ↑ GuideToFaroeIslands.fo – Guide to Vestmanna (vitjað 23 apr 2025).
  14. ↑ TripAdvisor – Disvoy Café (vitjað 23 apr 2025).
  15. ↑ Facebook.com/disvoy – um okkum (vitjað 23 apr 2025).
  16. ↑ Vestpack.fo – About us (vitjað 23 apr 2025).
  17. ↑ Dagur.fo, 8 mar 2021.
  18. ↑ BankNordik.fo, 9 sep 2021.
  19. ↑ Kringvarp Føroya, 22 apr 2025.
  20. ↑ MinLaekni.fo – ABK-U Vestmanna (vitjað 23 apr 2025).
  21. ↑ Dagur.fo, 28 mar 2025.
  22. ↑ Vestmanna kommuna, 9 apr 2025.
  23. ↑ Facebook.com/sprotin.fo – um fyritøkuna (vitjað 23 apr 2025).
  24. ↑ In.fo, 10 okt 2001.
  25. ↑ Kringvarp Føroya, 26 aug 2022.
  26. ↑ Vestmanna kommuna, 18 jun 2022.
  27. ↑ "Vestmanna – Geografía". https://es.wikipedia.org/wiki/Vestmanna. 
  28. ↑ "Vestmanna Sea Cliffs". https://faroeislands.org.uk/vestmanna-sea-cliffs/. 
  29. ↑ "Vestmannabjørgini – ferðalagsfrágreiðing". https://guidetofaroeislands.fo/travel-faroe-islands/drive/vestmanna-bird-cliffs/. 
  30. ↑ "The Fossá hydropower plant has produced electricity for 65 years". https://www.sev.fo/english/news/the-fossa-hydropower-plant-has-produced-electricity-for-65-years. 
  31. ↑ "Pumped-hydro storage project moves forward in the Faroe Islands". https://www.pv-magazine.com/2022/08/23/pumped-hydro-storage-project-moves-forward-in-faroe-islands/. 
  32. ↑ "Minesto Faroe Islands – Vestmannasund". https://tethys.pnnl.gov/project-sites/minesto-faroe-islands. 
  33. ↑ Planet.portal.fo[deyð leinkja]
  34. ↑ Visit-vestmanna.com, Matstovan Fjørukrógvin
  35. ↑ "7adventures.fo". Talgilda eintakið, gjørt eftir tí talgilda frumeintakinum , varð goymt í skjalasavni á netinum tann 2012-08-03. https://web.archive.org/web/20120803030935/http://7adventures.fo/. Heintað 2012-10-12. 
  36. ↑ "VIF.fo". Talgilda eintakið, gjørt eftir tí talgilda frumeintakinum , varð goymt í skjalasavni á netinum tann 2008-02-28. https://web.archive.org/web/20080228120726/http://vif.fo/sida68. Heintað 2010-12-12. 
  37. ↑ Krüger A/S & EcoVac: *Vestmanna Vacuum Sewer Pilot Project – Final Report* (1988).
  38. ↑ Vestmanna kommuna: *Kloakk- og regnvatnskort* (Teknisk deild, útg. 2020).
  39. ↑ Føroya Orkugrunnur: *Samanbering av kloakkskipanum í basaltlendi* (2015) s. 14–16.
  40. ↑ Vestmanna kommuna: *Ársfrásøgn 2024 – Tekniskur ognir*, kap. 4.
  41. ↑ Umhvørvis- og Vinnumálaráðið: *Frágreiðing um spillvatnsstýring 2023*.

Myndir

rætta
  •  
    Vestmanna
  •  
    Vestmenningur á Ólavsøku 2010.
  •  
    Túrur til Vestmannabjørgini
  •  
    Vestmanna
  •  
    Kappróður á Fjarðastevnu 2012 í Vestmanna, fimmmannafør dreingir. Havfrúgvin úr Vestmanna gjørdist nummar trý.

Keldur

rætta


Ávísingar úteftir

rætta
 
Wikimedia Commons logo
Sí miðlasavnið
Heintað frá "https://fo.wikipedia.org/w/index.php?title=Vestmanna&oldid=384877"