Munurin millum rættingarnar hjá "Indo-evropeisk mál"
Content deleted Content added
タチコマ robot (kjak | íkøst) s robot Adding: ml:ഇന്തോ-യുറോപ്യന് ഭാഷകള് |
No edit summary |
||
Linja 1:
{{Indo-evropeiskt}}
'''Indo-europeisku málini''' umfata nøkur 443 ([[SIL International|SIL]]-meting) [[mál]] og málføri talað av umleið trimum milliardum fólkum, herundir flestu stóru
== Flokking ==▼
▲==Flokking==
Ymsu undirflokkarnir í indo-evropeisku málfamiljuni umfata (í søguligari raðfylgju eftir fyrstu staðfesting):
Line 35 ⟶ 36:
Fleiri undirfamiljur eru skotnar upp, her ímillum [[Italo-keltisk mál|italo-keltisk]] og [[Græko-ariskt|græko-ariskt]]. Hvørgin av hesum verða vanliga góðkendar. [[Indo-hittitisk mál|indo-hittitiskt]] sipar til hugsanina, at týðandi munur er millum anatolsk og og hinar flokkarnar.
=== Uppskotnar superfamiljur ===
Summir málfrøðingar skjóta upp, at indoevropeisk mál eru partur av einari hugsaðari [[Nostratisk mál|nostratiskari]] superfamilju, og royna, at finna skyldskap millum indo-evropeiskt og aðrar málfamiljur, so sum [[Suðurkaukasisk mál|suðurkaukasisk mál]], [[Altaisk mál|altaisk mál]], [[Uralsk mál|uralsk mál]], [[Dravidisk mál|dravidisk mál]] og [[Afro-asiatisk mál|afro-asiatisk mál]]. Ósemja er um hesa ástøðina eins væl og líknandi ástøðina um [[Evrasiatisk mál|evrasiatisk mál]] hjá Joseph Greenberg og ástøðina um [[Frumpontiskt mál|frumpontisk mál]] hjá John Colarusso.
== Søga ==
{| align=right
|[[Mynd:IE5500BP.png|thumb|232px|right|
|-
|[[Mynd:IE4500BP.png|thumb|232px|right|
|-
|[[Mynd:IE3500BP.png|thumb|232px|right|
|-
|[[Mynd:IE2500BP.png|thumb|232px|right|
|-
|[[Mynd:IE1500BP.png|thumb|232px|right|
|-
|[[Mynd:IE0500BP.png|thumb|232px|right|
|-
|[[Mynd:IE_countries.png|thumb|232px|
|}
Møguleikin fyri einum felags uppruna fyri summi av hesum málunum varð fyrst skotin upp av [[Marcus Zuerius van Boxhorn]] í [[1647]]. Tó gjørdust uppskotini hjá honum ikki viðgitin og tí ikki kannað. Hugsanin varð aftur skotin upp av [[Sir William Jones]], sum legði merki til líkskapir millum fýra av teimum eldstu málinum kend í hansara tíð, [[
Endurskapta felags upprunamálið verður nevnt [[
#
# [[Anatolia]].
Fortalarar fyri kurgisku hugsanini hava lyndi til at dagfesta frummálið til umleið [[4000 f.Kr.]]. Fortalarar fyri anatolska upprunanum vanliga dagfesta tað fleiri túsundár fyrr. Teir seinnu seta útbreiðsluna av indo-evropeiskum
=== Kurgiska hugsanin ===
Upprunaliga skotin upp av [[Marija Gimbutas]] í [[1950-árini|1950-árunum]]. Henda hugsanin, við ymsum broytingum, er í dag eyðsýnliga hin mest góðtikna millum málfrøðingar. Sambært kurgisku hugsanini varð indoevropeiskt talað í [[Koparøld|koparaldarligum]] grasfløtumentanum í [[5. túsundár f.Kr.|5. túsundári f.Kr.]] millum [[Svarta havið]] og [[Volga|Volgu]].
▲Gongdin í tíð:
*[[4500 f.Kr|4500]]–4000: '''Frum-indo-evropeiskt''' tíðliga. [[Sredny Stog-mentanin|sredny Stog]]-, [[Dnieper-Donets-mentanin|dnieper-Donets]]- og [[Samara-mentanin|sarama]]-mentanirnar. Temjingin av rossinum.
*[[4000 f.Kr.|4000]]–3500: [[Jamna-mentanin]], upprunaligu [[Kurgiskt|kurgisku]] húsasmiðirnir koma fram á grasfløtunum, og [[Maykop-mentanin]] í norðara [[Kaukasus]]. [[Indo-hittitiskt|indo-hittitisk]] hugsan heldur uppá skildnað í [[Anatolsk mál|frumanatolskum]] undan hesum.
Line 78 ⟶ 82:
*[[1000 f.Kr.]]–[[500 BC]]: [[Keltisk mál|keltisku málini]] breiðast út um mið- og vestur-evropa. [[Homeros]] setir gongd á grikskar bókmentir og [[Klassiska førnøld|klassisku fornøld]]. Vediska mentanin førir til Mahajanapadur. [[Zoroaster]] skrivar [[Gathurnar]]. [[Achaemenid ríkið]] reisir seg og kemur í staðin fyri [[Elam]] og [[Bábýlonska ríkið]]. [[Kimmerar]] (Scrubna-mentanin) verða settir til síðis av [[Skytiska mentanin|skytisku mentanini]] á pontiska graslendinum. [[Armenar]] koma í staðin fyri [[Urartu|urartisku mentanina]]. Skilnaður í frumitalskum til [[Osko-umbrisk mál|osko-umbriskt]] og [[Latín-faliskisk mál|latín-faliskiskt]], og stovnanin av [[Róma]]. Skapanin av [[Grikska staðraðið|grikskum]] og [[Fornitalska stavraðið|fornitalskum]] stavrøðum. Fleiri ymisk [[Paleo-balkisk mál|paleo-balkisk mál]] verða talað í suðurevropa. Anatolsku málini eru útdeyð.
=== Kappingarhugsanin ===
[[Colin Renfrew]] skeyt í [[1987]] upp, at útbreiðslan av indo-eropeiskum hevði samband við [[Kollveltingin í yngru steinøld|kollveltingina í yngru steinøld]], at málini friðarliga breiddu seg úr [[Lítla Asia]] frá umleið [[7000 f.Kr.]] við menningini av landbúnaði (''menningarbylgja''). Samsvarandi hevði alt [[Evropa í yngru steinøld]] tala indo-evropeiskt. Kurgisku fólkaflytingarnar hevði í mesta lagi sett indo-evropeisk málføri í staðin fyri onnur indo-evropeisk málføri.
Line 91 ⟶ 96:
Summir indiskir ástøðingar lata [[Vediskt sanskrit|vediskt sanskrit]] koma frá [[Indusdalar-mentanin|indusdalar-mentanini]], uppáhaldandi, at vedisk sanskrit í grundini er samlík frum-indo-evropeiskum, og at øll onnur málføri í síðsta enda mugu føra aftur til gomlu indusdalar-mentanina í umleið [[3000 f.Kr.]]. Henda ástøðin er ikki alment góðtikin av lærdum.
== Tilvísingar ==
* Calvert Watkins ([[2000]]). ''The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots''. Houghton Mifflin. ISBN 0-618-08250-6.
* August Schleicher, ''A Compendium of the Comparative Grammar of the Indo-European Languages'' ([[1861]]/[[1862|62]]).
* Leszek Bednarczuk (red.), ''Języki indoeuropejskie''. PWN. Warszawa. [[1986]] (in Polish).
== Útvortis ávísingar ==
*[http://www.HJHolm.de Myndasýning av undirflokkum, ið nøkunlunda samsvara við tølini í hesi grein.]
| |||