Munurin millum rættingarnar hjá "Kapitalisma"
Content deleted Content added
Ymsar málsligar og formligar rættingar. |
Útbygt greinina (work in progress) |
||
Linja 1:
'''Kapitalisma''' (eisini nevnd '''eyðvald''') er ein búskaparskipan grundað á privata ognarrættin av vinnutólunum og
Búskapurin í einum kapitalistiskum samfelag kallast marknaðarbúskapur, og er eyðkend við, at prísstøði í samfelagnum verður stýrt av útboði og eftirspurningi.
Er harafturímóti lítil umsetingnur av vøruni ella tænastuni, verður prísurin vanliga sagdur at vera seinasti keypsprísur millum tveir óheftar partar. Hetta av tí grund, at tað kann vera torført at finna fram til veruliga virði á eini vøru ella tænastu, ið ikki er í umsetningi á marknaðinum, t.d eitt listaverk, ið altíð hevur hingið á einum listaskála. Hetta er tó bert ein leiðregla, eftirsum at marknaðarprísurin á vøruni ella tænastuni allíkavæl kann finnast, t.d við, at roynd verður gjørd at selja listaverkið á almennari uppboðssølu.
Til tess at fremja kapitalistisku búskaparskipanina bera fortalarar fyri búskaparskipanini javnan fram, at neyðugt er við einum lágum skattatrýsti á einstaklingum og fyritøkum, og at valdi hjá landinum skal vera avmarkað. Grundgevingin er, at tann vinnurekandi, ið er noyddur at gjalda skatt av sínum yvirskoti, noyðist at vinna útreiðslurnar til skatt inn aftur, annaðhvørt við at selja vørur og tænastur til ein hægri prís, ella við at slaka við góðskuni. Á hini síðuni noyðist keyparin annaðhvørt at rinda hægri prís fyri vørur og tænastur, ella at minka um nýtslu sína. Um keyparin er áhugaður í at gjalda tann hægra prísin, er í veruleikanum talingur um ein óbeinleiðis skatt á einstaka brúkarin. Er keyparin harafturímóti noyddur at minka um nýtslu sína, minkar hetta um umsetningin hjá tí vinnurekandi, ið kann fáa fylgjur fyri yvirskotið og sostætt samlaðu skattainntøkunum hjá samfelagnum.
Politisku hugsjónirnar [[sosialisma]], [[anarkisma]] og [[kommunisma]] høvdu sín uppruna sum eitt mótspæl til kapitalistisku búskaparskipaninar í Evropa í 18. og 19. øld. ▼
▲Politisku hugsjónirnar [[sosialisma]], [[anarkisma]] og [[kommunisma]] høvdu sín uppruna sum eitt mótspæl til kapitalistisku búskaparskipaninar í Evropa í 18. og 19. øld. Størsti parturin av londinum í heiminum nýta tó marknaðarbúskap, herímillum í [[USA]] og øll lond í Evropa.
Í Føroyum og Danmark er ognarrætturin vardur í grein 73 í grundlógini og í Evropeiska Mannarættindasáttmálanum. Grein 73 í grundlógini ásetur, at ognartøka einans kann fara fram sambært lóg, við almannagangligum virksemi sum endamál, móti fullum endurgjaldi av marknaðarvirðinum av tí ognartikna lutinum.
|