Munurin millum rættingarnar hjá "Irokesarar"
Content deleted Content added
Stovnaði síðu við "thumb|right|Her búðu irokesarar í Irokesasamgonguni. '''Irokesarar''', ho-dé-no-sau-nee, langhúsfólkið, vóru amerikanskir..." |
víðkaði greinina |
||
Linja 1:
[[Mynd:Iroquois_5_Nation_Map_c1650.png|thumb|right|Her búðu irokesarar í Irokesasamgonguni.]]
'''Irokesarar''', ho-dé-no-sau-nee, langhúsfólkið, vóru amerikanskir indianarar á leiðini sunnan- og eystan fyri [[Lake Ontario]].
'''Irokesarar''', ho-dé-no-sau-nee, langhúsfólkið, vóru amerikanskir indianarar á leiðini sunnan- og eystan fyri [[Lake Ontario]]. Fimm av teimum irokesisku fólkunum - mohawk, oneida, onondaga, cayuga og seneca - skipaðu fyri 1600-talið [[Irokesaarasambandið]] sum eftir at tuscarora-indianararnir fóru uppi í 1722, eisini varð rópt Tær Seks Tjóðirnar. Irokesarar búðu í óheftum bygdarsamfeløgum við tretivu til hálvtannað hundrað langhúsum, har húski, sum vóru í ætt í kvinnugreinini, búðu. Tey vóru skipað í ættflokkar. Tær gomlu ráðandi kvinnurnar í familjuni, ættmøðurnar, tilnevndu menn av síni ætt umboð bæði í bygdarráðunum og sambandsráðnum. Hesir menn vórðu róptir "sachems", tað er friðarhøvdingar. Aðrir menn fingu politiskt vald við orðasnildi ella sum krígsleiðarar. Kvinnurnar dyrkaðu høvuðsgrønðina [[mais]] og [[grasker]], og menninir tóku sær av kríggi, veiðu, handli og øðrum politiskum sambandi við umheimin. Hóast kvinnurnar høvdu stóra ávirkan bæði búskaparliga í landbúnaðinum, sum ættmøður og við at skipa átrúnaðarligan halgisið, var ikki talan um kvinnustýri, tí teir mannligu høvdingarnir høvdu tað formliga og útinnandi valdið.▼
==Søga ==
Fyri 1600-talið skipaðu fimm av teimum irokesisku fólkunum - mohawk, oneida, onondaga, cayuga og seneca - [[Irokesarasambandið]] sum eftir at tuscarora-indianararnir fóru uppi í 1722, eisini varð rópt Tær Seks Tjóðirnar.
Aðrir ættarbólkar hjá irokesarunum - St. Lawrence-irokesarar, wyandot (huron), erie og susquehannock - vóru tó fíggindar hjá Irokesarasambandinum.
Nú á døgum eiga irokesararnir, ið telja umleið hálvtrýss túsund, fleiri smá reservat í statunum [[New York]] og [[Wisconsin]] í [[USA]] og í [[Ontario]] í [[Kanada]]. Tann irokesiska málættin er fjart skyld við tvær aðrar norður-amerikanskar málættir, sioux- og caddomál. Millum tey sjey irokesisku málini, ið enn verða talað, eru tey størstu mohawk, sum eini 3000 tala í New York, Wisconsin, [[Quebec]] og Ontario, og [[Cherokesiskt mál|cherokee]], sum eini ellivu túsund tala í [[Oklahoma]] og [[Norðurcarolina]].▼
▲
Nú á døgum eiga irokesararnir, ið telja umleið hálvtrýss túsund, fleiri smá reservat í statunum [[New York]] og [[Wisconsin]] í [[USA]] og í [[Ontario]] í [[Kanada]].
==Irokesiska málættin ==
▲
[[Bólkur:Uppruna amerikanarar]]
|