Munurin millum rættingarnar hjá "Sjónleikur"
Content deleted Content added
s mynd + wikify |
sNo edit summary |
||
Linja 1:
[[Mynd:Augsburg Parktheater Goeggingen Vorhang.jpg|250px|thumb|''Parktheaer Göggingen'' í [[Týskland]]i]]
'''Sjónleikur''' er ein listagrein, har ein ella fleiri
== Søga ==
Sjónleikurin hevur djúpar røtur aftur í mannasøguna. Granskarar føra hesa listargreinina aftur til ritualini, sum vóru partur av frummentanum hjá fyrstu menniskjunum (og kunnu eygleiðast enn í dag hjá sonevndum frummentanum). Hildið verður at hesi ritual hava havt sín uppruna í eini viðføddari trongd hjá menniskjum at endurgeva veruleikan í spæli.
Evropeisk leiklist, sum vit kenna hana í dag, hevur sínar røtur í griksku leiklistini, sum var í hæddini umleið 500-300 f.Kr. Serliga hava harmaleikirnir hjá [[Ayskylos]], [[Sofokles]] og [[Evripides]], sum vóru skrivaðir og spældir í tíðarskeiðnum 500-400 f.kr., havt stóra ávirkan á seinni leiklist. Ikki minst tí at grikski heimsspekingurin og vísindamaðurin [[Aristoteles]] skrivaði bókina ''Um yrkingalistina'', ið lýsir griksku
Tað naturalistiska dramaið, sum var í hæddini í tíðarskeiðnum 1870-1900 og framvegis má sigast at vera tað, ið vit uppfata sum normurin, ið øll onnur leiklist verður mett eftir, byggir grundleggjandi á leiklistarfrøðiligu grundreglurnar í grikska dramanum: Har ein høvuðspersónur, sum vit liva okkum inn í, har er ein søgugongd við eini innbygdari konflikt, sum verður spent upp, til hon umleið miðskeiðis í gongdini nær einum punkti, har tað ikki vendist aftur (point of no return), og síðani fylgir ein gongd, har hendingagongdin miðvíst fer ímóti einum enda, sum annað hvørt upploysir konfliktina (hollywood-modellið) ella førir til katastrofu fyri høvuðspersónin (tað siðbundna dramaið). Tann naturalistiski sjónleikurin er førdur víðari við filmslistini, har tað sonevnda hollywood-modellið fyri filmshandritaskriving í stóran mun nýtir grundbygnaðin í naturalistiska dramanum.
Sjónleikurin í nýggjari tíð hevur ment seg í nógvar ymiskar rættningar. Nógv moderna leiklist er kroppslig og nærkast dansinum. Aðrir leiklistarformar leggja dent á tekst og eitt abstrakt, ikki-naturalistiskt úttrykk.▼
▲Sjónleikurin í nýggjari tíð hevur ment seg í nógvar ymiskar rættningar. Nógv moderna leiklist er
20. øld hevur havt nógvar høvuðsstreymar innan leiklistina: Tann ekspressionistiski sjónleikurin (serliga Týskland, [[Frakland]] og [[Eysturríki]] umleið 1900-1920), tann episka leiklistin, sum var ein politisk manifestatión innan leiklistina ([[Erwin Piscator]] og [[Bertholt Brecht]], Týskland og [[USA]] 1925-1950), absurda leiklistin (Frakland og Ongland 1947-1960, [[Samuel Beckett]], [[Eugene Ionesco]], [[Harold Pinter]] og [[Jean Genet]]) og tað fysiska teatrið (1955-1980 [[Pólland]], [[Danmark]], [[Jerzy Grotowski]] og [[Eugenio Barba]]). Eitt annað týdningarmikið rák í vesturheiminum í 20. øld hevur verið tey frælsu bólkateatrini, sum komu fram í 60'unum og 70'unum, og sum arbeiddu fyri at fáa leiklistina úr teimum siðbundnu borgarligu sjónleikarhúsunum og út í samfelagið, og sum endurnýggjaðu leiklistina bæði hvat víðvíkti áskoðarafjøld, innihaldi, formi og arbeiðshátti. Hesir bólkar skaptu nýggj úttrykk við at spæla í øðrvísi rúmum og bróta niður bindingina pallur-salur.▼
▲20. øld hevur havt nógvar høvuðsstreymar innan leiklistina: Tann ekspressionistiski sjónleikurin (serliga Týskland, [[Frakland]] og [[Eysturríki]] umleið 1900-1920), tann episka leiklistin, sum var ein politisk manifestatión innan leiklistina ([[Erwin Piscator]] og [[
== Rák ==
Line 20 ⟶ 22:
* 0-500: Rómversk pantomima og dansileikur.
* 500-1000: Kirkjan setir forboð fyri leiklistini. Leikhús og alment fyriskipaðir leikir eru ikki til. Leiklistin livir sum undirhald millum ferðandi gyklarar, ið spæla á marknaðum og aðrastaðni.
* 1100-1500: Kirkuligir stórleikir.
* 1500-1550: Forboð verður sett fyri sjónleikum við átrúnaðarligum innihaldi kring um í Evropa.
* 1550-1650: Verðsligur sjónleikur vinnur fram.
* 1580-1642: Elisabethanska leiklistin í Onglandi.
* 1600-1750: Klassiska leiklistin (
* 1750-1850: Romantiska leiklistin.
* 1870-1900: Naturalistiska leiklistin (Ibsen, Strindberg)
== Í Føroyum ==
Í Føroyum hevur sjónleikur verið spældur
Frá umleið 1960 fór Havnar Sjónleikarfelag undir miðvíst at menna virksemi sítt listarliga, tá Føroya fyrsti útbúni yrkissjónleikari
Yrkissjónleikur kom ikki í gongd í Føroyum fyrr enn í 1977, tá sjónleikarbólkurin [[Gríma]] varð stovnaður. Bólkurin hevði ikki egin høli, men leigaði seg inn frá verkætlan til verkætlan. Í 1998 fekk Gríma fyri fyrstu ferð sítt egna sjónleikarhús, tá salurin í [[Gamla Meiarí]]
[[Tjóðpallur Føroya]] er ein almennur stovnur og er einasta yrkissjónleikarhús í Føroyum. Tjóðpallurin heldur til í Gamla
== Sí eisini ==
|