Munurin millum rættingarnar hjá "Kommunisma"
Content deleted Content added
The article was filled with factual inconsistencies and spelling errors. |
Eg havi utfylt greinina eitt sindur meiri. Eg havi ætlanir um at útbyggja greinina enn meiri við keldum o.s.v. EN: I have expanded the article further. Am planning on developing it more in the near future. |
||
Linja 1:
[[Mynd:Hammer_and_sickle.svg|thumb|right|130px]]
'''Kommunisma''' (eisini nevnd '''samognarstevna''') er ein er [[politisk hugsjón]], ið byggir á hugsjónina um, at ognarrætturin yvir framleiðslutólunum og vinningi skal vera á almennum hondum, og at privati ognarrætturin skal vera forboðin
Orðið "kommunisma" hevur sín uppruna í bókini ''"Projet de communauté philosophe"'' eftir franska heimsspekingin Victor d'Hupay frá 1777, og kemur av franska orðinum ''commune'', ið merkir kommuna.
Meginparturin av heiminum í dag nýtur [[Kapitalisma|marknaðarbúskap]] ella blandaðan búskap, eisini lond sum [[Kina]], hvørs stjórnarskipan formliga lýsur landi at vera kommunistiskt. Aðrir statir, hvørs stjórnarskipanir formliga hava lýst londini at vera kommunistisk, eru til dømis [[Kuba]], [[Norðurkorea]], [[Sovjetsamveldið]]. ▼
Kendasta nútímans útleggingin av politisku hugsjónini hevur tó sín uppruna í smáritinum ''"Manifest der Kommunistischen Partei''" (kommunistiska stevnuskráin), eftir týsku heimsspekingarnar [[Karl Marx]] og [[Friedrich Engels]] frá 1848. Hugsjónin hjá Karl Marx kallast ''marxisma'' ella ''klassisk kommunisma.''
Tað er ein ávís ósemja millum kommunistiskar teinkjarar um, hvat høvuðsendamálið við kommunistisku samfelagshugsjónini er. Felags fyri flestu útleggingar av kommunistiska ástøðinum er tó, at tær flestu síggja samfeløgini sum eitt stríð millum tvær høvuðsstættir; borgarastættin (''bourgeoisie''), og verkamannastættin (''proletariati''). Borgarastættin eigur vinnutólini, og kann keypa arbeiðsmegi frá verkamannastættini, hvørs einasta aktiv er arbeiðsmegi sín. Klassiska kommunisman heldur uppá, at arbeiði hjá verkamannastættini elvir til eina virðisøking av tí rávøru, ið borgarastættin eigur, og at hendan virðisøking ikki kemur verkamannastættini til góðar, eftirsum hon einans móttekur eina fasta samsýning (løn) fyri arbeiði sítt. Kommunistiska loysnin uppá trupulleikan er, at felagsskapurin skal ognartaka vinnutólini, og at allir landsins borgarar kunnu fáa lut í virðisøkingini. Fyri at røkka hesum máli er neyðugt at avtaka privata ognarrættin, og at stovna ein sterkan felagsskap, ið gjøgnum sín fullkomna ognarrætt skal tryggja javnrætt í samfelagnum.
Aðrar stættir innan klassisku kommunismuna er smáborgarastættin (''petite bourgeoisie''), ið eigur vinnutól, men ikki keypur arbeiðsmegi frá verkamannastættini, og fátækrafólkið (''lumpenproletariat'').
== Kommunisma í heiminum í dag ==
Meginparturin av heiminum í dag nýtur [[Kapitalisma|marknaðarbúskap]] ella blandaðan búskap, har bæði tað privata og tað almenna hava ein virknan leiklut í búskapinum. Soleiðis er eisini í londum sum [[Kina]], hvørs stjórnarskipan formliga lýsur landi at vera kommunistiskt.
▲
[[Bólkur:Politisk hugsjón]]
| |||