Wikipedia

Munurin millum rættingarnar hjá "Føroyar"

Browse history interactively
← Far til fyrra munFar til næsta mun →
Content deleted Content added
VisualWikitext
sNo edit summary
→‎Politikkur: dagføring
Linja 171:
[[Mynd:Tinganes.jpg|thumb|left|250px|[[Tinganes]] er miðdepilin í [[Havn]]. Navnið bendir á, at her helt tingið til frá [[miðøld]] og til løgtingið varð avtikið í einaveldistíðini í 1816.]]
[[Mynd:The_Danish_Commonwealth.gif|thumb|right|215px|Føroyar eru limir í [[Ríkisfelagsskapur|Ríkisfelagsskapinum]] saman við [[Danmark]] og [[Grønland]]i.]]
[[Mynd:KajAksel LeoV Johannesen, lagman Faroarna, talar vid Nordiska radets session2015.jpgJPG|thumb|right|220px|[[KajAksel LeoV. Johannesen]] ('''[[Sambandsflokkurin|BJavnaðarflokkurin]]''') (f.hevur 28. august 1964 íverið [[TórshavnLøgmaður|Føroya løgmaður]]) ersíðan síðani 2615. september 2008 [[Løgmaður|Føroya løgmaður]]2015.]]
Føroyingar hava [[Heimastýrislógin|heimastýri]], men eru í [[Ríkisfelagsskapur|ríkisfelagsskapi]] við Danmark, og danska stjórnin hevur ein umboðsmann, [[Ríkisumboðið|ríkisumboðsmaðurin í Føroyum]], búgvandi her á landi. Síðani 1948 hava Føroyar verið ein sjálvstýrandi partur í [[Danmark|danska kongaríkinum]]. Sambært [[heimastýrislógin]]i verða nøkur málsøki umsitin av donskum myndugleikum. [[Løgregla]]n og dómsvaldið í Føroyum eru eisini donsk.
 
Landið hevur egið lóggávuting, [[Løgting]]ið, og [[Merkið|egið flagg]]. Politiskt eru Føroyar skipaðar við [[løgting]]i, ið hevur lóggevandi valdið um hendi, og [[Føroya Landsstýri|landsstýri]], ið hevur útinnandi valdið um hendi. Føroya Løgting verður valt av fólkinum, valrættaraldurin er 18 ár. LøgtingiðEftir velurløtingsval verður nýggj stjórn sett saman av flokkum ið undir samráðingum gerast samdir um hvør politikkur ið skal førast næstu fýra árini. Hesir flokkar skulu helst hava meirilutan í løgtinginum, tað er ikki vanligt í Føroyum at hava minnilutasamgongur. Tá ið nýggj samgonga er skipað, hava stjórnarflokkarnir valt [[Løgmaður|løgmann]], og landsstýrisfólkini úr teimumteirra flokkum, sum styðja løgmannin, verða landstýrismenninir tiknir. LandsstýrismenninirLandsstýrisfólkini kunnu saman við løgmanni vera í minsta lagi tríggir og íhava mestaonkuntíð lagiverið fimmupp til nýggju við løgmanni. Løgmaður er hægsti føroyski embætismaður, og hann er formaður fyri [[Føroya Landsstýri]], sum er hægsta føroyska ráð. Til danska fólkatingið velja føroyingar tveir limir,. valrættaraldurinValrættaraldurin til løgtingið og fólkatingið er 18 ár. Til øll valpolitisk herval í Føroyum hava kvinnur valrætt, og kvinnur kunnu eins og menn veljast til øll álitsstørv.
 
Oyggjarnar eru skipaðar í seks [[Sýsla|sýslur]], tærtó hava sýslurnar ikki longur sama týdning sum fyrr. Tær gomlu sýslurnar eruvóru: Streymoyar sýsla, Sandoyar sýsla, Suðuroyar sýsla, Norðoya sýsla, Eysturoya sýsla og Vága sýsla. HvørTað sýslavar erserliga soinnan afturløgregluna, skipaðat ítosað fleirivar [[Kommunurum í Føroyum|kommunur]]sýslurnar, oghar fyriið hvørjahvør kommunusýsla stendurhevði eittsín kommunustýrisýslumann. Løgreglan, sumið verðurer valtdonsk, avvaldi fólkinum.at Kommunurgera takabygnaðarbroytingar særog avumskipa lokalumsýslumannaembætið málum,nøkur tóár eftir, at býtiðFøroyar millumvarð landbundið ogmeira kommunursaman ikkivið altíðfyrst erVágatunlinum og sosíðan greittNorðoyatunlinum. ViðvíkjandiTað grundlógvarð ogvorði ríkisrættarligumlættari viðurskiftumat eruferðast viðurskiftinimillum hesi øki í Føroyumlandinum, ógreið.og [[Danmark|Danska]]hildi grundlóginvar, erat ongantíðtí settvar íikki gildineyðugt viðlongur fólkaatkvøðuat ellahava samtyktseks sýslumenn. Bygnaðarbroytingarnar komu í Løgtinginumgildi frá 1. Menapríl hon2010 verðurog útinntstørsta avbroytingin dómsvaldinumvar, ogat øðrumFøroyar myndugleikum.vóru Tóskipaðar erí heimastýrislógintrý uttanpolitiøki: ivaNorðurøki, parturMiðøki avog stjórnarlógargrundarlagnumSuðurøki ívið Føroyum.hvør sínum økisleiðara og varaleiðara.
Nú eru eisini 5 sýslumenn settir at røkja sýslumansuppgávurnar í teimum trimum politiøkjunum, sum hava 6 sýslur. Norðurøki er Norðoyggjar og Eysturoy. Miðøki er Streymoy, Sandoy og Vágar og smærru oyggjarnar. Suðurøki er Suðuroy og Lítla Dímun.
 
Í mars 2014 samtykti løgtingið, at eldraøkið skuldi leggjast út til kommunurnar at umsita. Løgtingið samtykti í apríl 2014 Løgtingslóg um kommunalt samstarv á eldraøkinum, Løgtingslóg um heimatænastu, eldrarøkt v.m., og Løgtingslóg um ávís starvsfólkaviðurskifti, tá heimatænastan, eldrarøktin v.m. Tað var [[Annika Olsen]], táverandi landsstýriskvinna í almannamálum, ið tók stig til tað. Ætlan hennara var fyrst, at kommunusamanlegging skuldi fremjast fyrst, soleiðis at tað bert fóru at vera fáar kommunur í Føroyum. Men tað fekst ikki meiriluti fyri kommunusamanlegging, og á fólkaatkvøðu søgdur føroyingar nei til kommunusamanlegging. Eldrøkið varð lagt út til kommunurnar frá 1. januar 2015. Økini eru ikki sýslurnar men nýggj øki.
Føroyar eru ikki limur í [[ES]], og allur handil er skipaður við serligum handilsavtalum.
 
Kommunalu samstørvini um eldraøki eru hesi:<ref>[http://www.amr.fo/arbeidsoki/eldri/eldraokid-til-kommunurnar/ amr.fo - Eldraøkið er lagt til kommunurnar at umsita 1. januar 2015]</ref>
 
*Kommunurnar í Norðoyggjum - Norðoyar Bú- og Heimatænasta
*Runavíkar, Nes og Sjóvar kommunur - Økistænastan hjá Skálafjarðarsam-starvinum
*Eysturkommuna og Fuglafjarðar kommuna - Heimatænastan í Eysturkommunu og Fuglafjarðar kommunu
*Sørvágs og Vága kommunur - Heimatænastan í Vágum
*Vestmanna, Eiðis, Kvívíkar og Sunda kommunur - Heimatænastan í VEKS
*Kommunurnar í Sandoynni og Skúvoy - Økistænastan í Sandoyar Sýslu
*Kommunurnar í Suðuroynni - Bú- og Heimatænastan í Suðuroy
*Tórshavnar kommuna - Heilsu- og umsorganartænastan
 
Føroyar er skipað í 30 [[Kommunur í Føroyum|kommunur]], og fyri hvørja kommunu stendur eitt kommunustýri, sum verður valt av fólkinum. Kommunur taka sær av lokalum málum, tó at býtið millum land og kommunur ikki altíð er so greitt. Viðvíkjandi grundlóg og ríkisrættarligum viðurskiftum eru viðurskiftini í Føroyum ógreið. [[Danmark|Danska]] grundlógin er ongantíð sett í gildi við fólkaatkvøðu ella samtykt í Løgtinginum. Men hon verður útinnt av dómsvaldinum og øðrum myndugleikum. Tó er heimastýrislógin uttan iva partur av stjórnarlógargrundarlagnum í Føroyum.
 
Føroyar eru ikki limur í [[ES]], og allur handil við onnur lond er skipaður við serligum handilsavtalum.
 
Sjey politiskir flokkar sita á tingi síðan valið í 2011. Á [[løgtingsval]]inum 19. januar 2008 gjørdist úrslitið hetta:
Line 222 ⟶ 238:
Eftir valið 2008 skipaðu [[Javnaðarflokkurin]], [[Tjóðveldi]] og [[Miðflokkurin]] stjórn við 17 tinglimum. Hetta var ein lítil meiriluti, sum kom at merkja samstarvið ímillum flokkarnar. Henda samgongan skipaði seg við [[Jóannes Eidesgaard]] sum [[Løgmaður|løgmann]]. Í samgonguni var tó ikki langt lív lagað, tí longu í septembur 2008 segði løgmaður samstarvið við Tjóðveldi upp. Orsøkin til uppsøgnina av samstarvinum snýði millum annað seg um ósemju um undirsjóvartunnil til [[Sandoy|Sandoyar]], ósemju um skerjing av fiskidøgum umframt ósemju um, hvat ráð skuldi hava eina skrivstovu úti í [[Tinganes]]i.
 
Eftir at samstarvið við Tjóðveldi varð sagt upp, fór Jóannes Eidesgaard undir samráðingar við [[Hin føroyski fólkaflokkurin|Fólkaflokkin]] og [[Sambandsflokkurin|Sambandsflokkin]]. Teir skipaðu samgongu í septembur 2008. Samgongan skipaði seg við [[Kaj Leo Johannesen]] sum [[Løgmaður|løgmann]]. Henda samgongan var ein sonevnd meirilutasamgonga, hon hevði 20 av 33 tinglimum aftanfyri seg. Hetta er sermerkt, tí sum oftast hava samgongur 17 tinglimir aftanfyri seg.
 
Høvuðsyvirskriftin fyri ta samgonguna var: Sjálvbjargni, altjóðagerð og samhaldsfesti.
 
Løgtingsval varð tann 1. september 2015. Úrslitið av valinum sá soleiðis út:
 
{| class="wikitable" style="text-align: right"
|-style="background-color:#E9E9E9;"
!colspan=2 align=left | Flokkar
!colspan=4 align=left | Atkvøður
!colspan=2 align=left | Tinglimir
|-style="background-color:#E9E9E9;"
!
!align=left | Listar
!#
! ± #
!%
! ± %
!#
! ±
|-
|bgcolor={{Farge/Fólkaflokkurin}}|&nbsp;
|align=left|<code>A</code> – [[Fólkaflokkurin]]
| 6&nbsp;102
| −781
| 18,9
| −3,6
| 6
| −2
|-
|bgcolor={{Farge/Sambandsflokkurin}}|&nbsp;
|align=left|<code>B</code> – [[Sambandsflokkurin]]
| 6&nbsp;046
| −1&nbsp;500
| 18,7
| −6,0
| 6
| −2
|-
|bgcolor={{Farge/Javnaðarflokkurin}}|&nbsp;
|align=left|<code>C</code> – [[Javnaðarflokkurin]]
| 8&nbsp;093
| +2&nbsp;665
| 25,1
| +7,3
| 8
| +2
|-
|bgcolor={{Farge/Sjálvstýrisflokkurin}}|&nbsp;
|align=left|<code>D</code> – [[Nýtt Sjálvstýri]]
| 1&nbsp;305
| +15
| 4,1
| −0,1
| 2
| +1
|-
|bgcolor={{Farge/Tjóðveldi}}|&nbsp;
|align=left|<code>E</code> – [[Tjóðveldi]]
| 6&nbsp;691
| +1&nbsp;102
| 20,7
| +2,5
| 7
| +1
|-
|bgcolor={{Farge/Framsókn}}|&nbsp;
|align=left|<code>F</code> – [[Framsókn]]
| 2&nbsp;241
| +308
| 7,0
| +0,6
| 2
| ±0
|-
|bgcolor={{Farge/Miðflokkurin}}|&nbsp;
|align=left|<code>H</code> – [[Miðflokkurin]]
| 1&nbsp;779
| −104
| 5,5
| −0,7
| 2
| ±0
|-style="background-color:#E9E9E9;"
!
!
!align="right"|32&nbsp;374
!
!align="right"|100,0
!
!align="right"|33
!
|}
 
=== Evropasamveldið ===
Heintað frá "https://fo.wikipedia.org/wiki/Føroyar"