Munurin millum rættingarnar hjá "Hara"
Content deleted Content added
s Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q180035 (translate me) |
No edit summary |
||
Linja 1:
{{Taxoboks
| color =
| status = LC
| name = Hara▼
| status_ref = <br /><big>'''Varðveitingarstøða'''</big><br />Ikki hótt
| image = Arctic_Hare.jpg▼
▲| name = Hara<br>(Snjóhara)
| image_width = 220px
| image_caption = Snjó[[
| regnum = [[Dýr|Animalia]]
| phylum = [[Chordata]]
Line 13 ⟶ 15:
| familia = [[Leporidae]]
| familia_authority =
| genus = '''''Lepus'''''
| genus_authority = [[Carl Linnaeus|Linnaeus]], 1758
| species = '''''Lepus timidus'''''
| subdivision_ranks =
| subdivision =
}}
[[Mynd:Mountain Hare area.png|thumb|right|250px|Útbreiðsluøki hjá snjóharu.]]
'''Harur''' (Leporidae) eru ein ætt í bólkinum [[harudjór]]. Hara er eisini føroyska navnið á eini Leporidae slekt ''Lepus''.
==Harur ''(Lepus)''==
'''Haran''' (frøðiheiti - ''Lepus'') heldur til í skógi og á lyngheiði. Hon leggur ungarnar í holum millum grót og klettar. Haran í [[Føroyar|Føroyum]] (Lepus timidus) leggur 3 ferðir um árið. Hon leitar eftir føði, meðan ungarnir krógva seg í holum. Haran í [[Føroyar|Føroyum]] nevnist [[snjóhara]], men verður meira grálig nú um vetrarnar, av tí at so lítið av kava er.▼
Eyðkenni fyri harur er at tær hava eina lítla tonn aftan fyri fortennirnar í báðum kjálkum, og at bakbeinini eru munandi stórligari enn forbeinini, tað er hetta ið gevur haruni eitt 'hoppandi' gongulag.
Harur ið finnast i [[Europa]] eru;
* '''Hara''' (Snjóhara) (''Lepus timidus'').
* '''[[Suðurhara]]''' (''Lepus europaeus'').
* '''[[Pólhara]]''' (''Lepus arcticus''), í [[Grønland]]i
* '''[[Kapphara]]''' (''Lepus capensis''), hevur spjatt seg úr [[Afrika]] til [[Miðeystur]]s og Suðurevropa.
==Føroyska haran ''(Lepus timidus)''==
▲
[[Kanada|Kanadiska]] [[pólhara]]n (Lepus arcticus), sum er í [[Grønland]]i, og [[Evropa|Norðurevropeiska]] [[snjóhara]]n (Lepus timidus) eru lívfrøðiliga rættiliga líkar. [[Pólhara]]n og [[snjóhara]]n eru 46-61 cm langar og viga 3,5-4,2 kg. Í [[Grønland]]i eru tær størri jú longri norðuri, tær halda til. Tær hava stutt, breið oyru við svørtum snippi.
Line 24 ⟶ 43:
== Hvussu víða reikar haran, og hvar heldur hon til ==
[[Mynd:Faroe stamp 519 the faroese hare.jpg|thumb|200px|
Í [[Ísland]]i eru ongar harur. Snjóharan er í [[Føroyar|Føroyum]], [[Skotland]]i og oyggjaflokkunum har, [[Írland]]i, [[Noreg]]i og [[Svøríki]], umframt í [[Alpunum]]. Í [[Føroyar|Føroyum]] er væl til av henni, og hon er slept upp í fleiri oyggjum. [[Pólhara]]n finst fram við norðurstrondini í [[Kanada]] og í [[Grønland]]i fram við strondini, tó ikki í [[Grønland|Landssynningsgrønlandi]] og í [[Melvillevíkini]]. Fornfrøðingar hava funnið beinleivdir av henni í norðbúgvabygdum úr víkingatíðini.
Í [[august]] [[1855]] vórðu 4 [[Snjóhara|snjóharur]] sleptar í [[Kirkjubø]]reyn. Tær vóru snjóhvítar um veturin, men longu í [[1860-árunum]] vórðu nakrar blágráar vetrarharur sæddar - bláharur. Tær vuksu skjótt í tali og troðkaðu ta hvítu [[Snjóhara|snjóharuna]] heilt burtur. Veturin [[1916]]-[[1917]] varð tann seinasta [[snjóhara]]n skotin.
Royndir við snjóharu-bláharu vísa, at hvíti vetrarfeldurin altíð troðkar seg framat; tað liggur í hesum harunum. Á [[Kragerø]] í [[Noreg]]i, haðani tær [[Føroyar
Bláharan í [[Føroyar|Føroyum]] leggur 3 ferðir um árið, tá veðrið er til vildar, men [[snjóhara]]n leggur bara 2 ferðir. Harumframt fær [[snjóhara]]n hvíta vetrarbúna sín fyrr um heystið, enn bláharan fær sín blágráa vetrarbúna.
Í [[Føroyar|Føroyum]] liggur kavin sjáldan leingi, so tað hevur verið nógv verri hjá snjóharuni enn hjá bláharuni at fjala seg fyri harumonnunum.
▲[[Mynd:Arctic. hare.faroe.jpg|thumb|200px|Snjóharan, [[Suðuroy]]]]
Tá ið [[snjóhara]]n varð flutt til eitt øki við havveðurlagi, misti hon øll framíhjárættindi síni. Hetta hevði við sær, at ikki gingu meira enn 60 ár, fyrr enn tað ráðandi snjóharuættarbregðið var forkomið. Eitt frálíkt skúladømi, tá tað kemur til arvalívfrøðina. [[Pólhara]]n og [[snjóhara]]n halda til í skógi, har skógur er, men annars eru tær á lyngheiðum heilt upp at kavanáminum. Tær leggja ímillum grót og klettar.
Line 42 ⟶ 60:
[[Pólhara]] og [[snjóhara]] verða veiddar, tí at kjøtið smakkar so væl. Hildið verður, at stovnurin í [[Føroyar|Føroyum]] í [[1997]] var uml. 5 000 harur, men av tí at harumenn í [[Føroyar|Føroyum]] ikki skulu biðja um veiðiloyvi ella geva fongin upp, er torført at meta um, hvussu nógv verður skotið árliga. Í [[Føroyar|Føroyum]] er loyvt at skjóta haru frá [[2. november]] til [[31. desember]].
== Frábrigdi ==
[[Mynd:Female Irish mountain hare.jpg|thumb|200px|Snjóhara (''L. t. hibernicus'') við summarfeldi í [[Írland (land)|Írlandi]]]]
[[Mynd:A Mountain Hare (Lepus timidus) - geograph.org.uk - 734025.jpg|thumb|200px|Snjóhara við grómutum vetrarfeldi í Norður[[ongland]]i]]
Fleiri staðsettir (lokalir) snjóharustovnar breðga frá upprunastovninum, og verður hetta nevnt "frábrigdi"; t.d. í [[Skotland]]i (''L. t. scoticus''), í [[Írland (land)|Írlandi]] (''L. t. hibernicus'') og í [[Sveis]] (''L. t. varronis''). Føroysku harurnar hava longu sýnt broytingar, ið benda á at føroyski stovnurin kann gerast eitt føroyskt frábrigdi í framtíðini, eins og hent er við føroysku [[mýs]]num og fleiri føroyskum fuglastovnum.
== Keldur ==
| |||