Munurin millum rættingarnar hjá "Sovjetsamveldið"

Content deleted Content added
sNo edit summary
Linja 9:
|}
 
'''Sovjetsamveldið''' var størsta ríki í heiminum. Sovjetsamveldið bleiv upprætta í [[1922]]. Sovjet merkir ráð. Hetta hugtak kom fram í russisku kollveltingi í [[1905]], sum zarurin bardi niður. Men hóast hetta hevði henda kollvelting við sær ávísar demokratiskar ábøtur. Í [[februar]] [[1917]] var tað aftur kollvelting og zarurin bleiv koyrdur frá og [[Kerenski]] kom til. Í [[oktober]] [[1917]] var aftur kollvelting, sum [[bolsjvikkaflokkurin]] stóð á odda fyri og her kemur hugtaki um sovjettir aftur fram. Eitt av slagorðunum hjá [[Vladimir Lenin]] og bolsjevikkinum upp til kollveltingina var "Alt vald til sovjettirnar", sum vóru upprættaðar nakað áðrenn kollveltingina. [[Kereniski]] blev settur frá og [[Lenin]] bleiv leiðari.
 
Í [[1918]] blívur [[Russland]] álopi av herðum uttanífrá, sum stuðla teimum "hvítu" og eitt blóðugt [[borgarakríggj]] brýtur út. Tað eydnast teimum "reyðu"(bolsevikkinum) at vinna [[Borgarakríggj|borgarakríggji]].Lenin doyr í 1924 og eftir maktkamp millum serliga [[Trotskij]] og [[Josef Stalin]], vinnur Stalin maktkampin og setur í 1928 tann fyrsta fimmársplanin í verk, sum millum annað hevur eina blóðuga tvingisilskollektivisering av landbúnaðinum við sær.{{tk}} [[Russland]] var eitt tilaftursútsilgt land hvat ídnaði viðvíkti og tað eydnaðist Josef Stalin á harðligan hátt at seta ferð á útviklingin av ídnaðinum í Sovjettsamveldinum.
[[Lenin]] doyr í [[1924]] og eftir maktkamp millum serliga [[Trotskij]] og [[Stalin]], vinnur [[Stalin]] maktkampin og setur í [[1928]] tann fyrsta fimmársplanin í verk, sum millum annað hevur eina blóðuga tvingisilskollektivisering av landbúnaðinum við sær.{{tk}} [[Russland]] var eitt tilaftursútsilgt land hvat ídnaði viðvíkti og tað eydnaðist [[Stalin]] á harðligan hátt at seta ferð á útviklingin av ídnaðinum í Sovjettsamveldinum.
 
Í tíðarskeiðnum við [[Stalin]] á odda vóru eisni tær kendu [[moskvaprosessirnar]] settar í verk, har fólk blivu ákærd og [[Deyðarevsing|deyðadømd]] fyri gerðir sum tey øllum at døma ikki høvdu framt.{{tk}} [[USA|Amerikanski]] heimspekingurin [[John Dewey]] stóð á odda fyri eini kommisión sum kannaði ákærirnar móti [[Trotskij]] og kom til ta niðurstøðu at [[Trotskij]] ikki var sekur. [[Moskvaprossirnar]] eru viðgjørdar í teimum føgru bókmentinum m.a. við skaldsøguni hjá [[Arthur Koestler]] "Darkness at noon" (á [[dansktDanskt (mál)|donskum]] útgivin undir heitnum "Mørke midt på dagen")
[[Mynd:USSR_Republics_Numbered_Alphabetically.png|thumbnail|right|300px|Gamla Sovjetsamveldið]]
Undir [[Kalda Kríggið|Kalda Krígnum]] ([[1945]] – [[1991]]) kappaðust risaveldini [[USA|Sambandsríki Amerika]] og Sovjettsamveldið um, hvørt var ført fyri at senda fyrsta menniskjað á [[Mánin|mánan]]. Rúmdarkappingin byrjaði, tá [[John F. Kennedy|Kennedy]] ([[29. mai]] [[1917]] – [[22. november]] [[1963]]) [[Forseti Sambandsríki Amerika|forseti]] segði, at áðrenn [[1970]] skuldi [[USA]] hava eitt fólk á [[Mánin|mánanum]]. Øll vita, hvør vann ta kappingina, men fá eru tey, sum vita, at tað eydnaðist [[Russland|russum]] at senda tveir smáar robottar til mánan, sum kundu stýrast frá [[jørðin]]i. Og ikki fyrrenn í [[1986]] frætti heimurin annars um hetta bragdið, tí tá varð ein nýggjari robottur sendur inn í kjarnorkuverkið í [[Tjernobyl]] at rudda.
 
Í [[1991]] fór Sovjettsamveldið sundur í 15 sjálvstøðug lýðveldi, hvørt við sínari stjórn. Sjey av hesum lýðveldum eru í [[Evropa]], hini átta í [[Asia|Ásia]]. Nú lýðveldini ikki longur eru partur í einum ovurstórum, miðstýrdum búskapi, mega tey laga seg til viðurskifti og treytir á heimsmarknaðinum, og tað hevur ikki verið so lætt. Fall Sovjetsamveldisins hevði eisini við sær, at londini<br />í [[Evropa|Eysturevropa]] sluppu undan sovjetskum eftirliti.
Line 22 ⟶ 21:
== Kekenia ==
 
Mangastaðni í gamla Sovjetsamveldinum stríðast fólkasløg hvørt ímóti øðrum. Í summum londum í [[Russland|russiska]] samveldinum eru mangir [[Russland|russar]], onkustaðni eru teir um 40 % av fólkinum. Annað dømi er [[Kekenia]], har triðja hvørt fólk er [[Russland|russi]]. Síðan Sovjetsamveldið fall, hava [[Kekenia|kekenar]] stríðst fyri tjóðskaparligum frælsi, men [[Russland]], ið er [[samveldisríki]], er hart ímóti hesum. Teir kvíða fyri, at fer ein landspartur burturúr, verður alt tað [[Russland|russiska]] samveldið syndrað.
 
== Gamla Sovjetsamveldið ==