Munurin millum rættingarnar hjá "Colorado"
Content deleted Content added
s Bot: Migrating 147 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q1261 (translate me) |
No edit summary |
||
Linja 18:
| Innlima: || [[1. august]] [[1876]]
|-----
| Guvernørur: || [[
|-----
| [[Vídd]]: || 269,837 km²
|-----
| Íbúgvar ([[
|-----
| fyri km²: ||
|-----
| Tíðarzona: || [[UTC]] -7/-6
Linja 31:
|}
'''Staturin Colorado''' ([[Enskt mál|enskt]]: ''State of Colorado''), á [[Føroyskt mál|føroyskum]] ofta nevndur '''Kolorado''', er ein lutstatur í [[USA|Sambandsríki Amerika]] við umleið 4,3 mió. íbúgvar. [[Denver]] er [[høvuðsstaður]]in og størsti býurin. Í
Eyknevni hansara er Hundraðárastaturin ([[Enskt mál|enskt]]: ''The Centennial State'').
== Politikkur ==
=== Kannabis ===
Fyrsta januar í 2014 gjørdist Colorado tann fyrsti deilstaturin í USA sum legaliseraði [[kannabis]] til privat brúk <ref>http://www.dagbladet.no/2012/12/11/nyheter/politikk/marihuana/utenriks/usa/24777468/</ref><ref>https://www.vg.no/bildespesial/spesial.php?id=11148</ref>. Produktini skuldu skattast, og í mars 2014 er roknskapurin fyri ársins fyrsta mánaða almannakunngjørdur: roknskapurin vísur at 59 sølur umsettu fyri 14 milliónir dollarar, eina 80 milliónir krónur <ref>http://www.nrk.no/nyheter/1.11597526</ref><ref>http://www.denverpost.com/news/ci_25314108/colorado-saw-2-million-recreational-marijuana-taxes-january</ref>. Tær nýggju marihuanasølurnar rindaði tilsamans tvær milliónir dollarar í skatti, meðan útsølustøðini fyri medisinskt kannabis skattaðust fyri 1,5 milliónir dollarar. Kannabis til privat brúk hevur fingið egnan skatt á tíggju prosent, sum kemur umframt tann vanliga skattin á 2,9 prosent og lokal avgjøld. Pengarnir eru oyramerktir, og skula brúkast til almannaheilsu og skúlar í deilstatinum. Guvernørurin John Hickenlooper ([[Demokratiski Flokkurin|D]]) hevur avgjørt at tær fyrstu 40 milliónirnar sum koma inn skula brúkast til at byggja og umvæla skúlar <ref>http://www.dagbladet.no/2014/03/12/nyheter/cannabis/maihuana/32259382/</ref>. [[Barack H. Obama]], forseti, hevur stuðlað Hickenlooper <ref>http://www.vg.no/nyheter/utenriks/artikkel.php?artid=10120509</ref><ref>http://www.nrk.no/verden/obama-stotter-legalisering-1.11481058</ref> og sigur m.a. at hann í sínum endurminningum roykti [[marijuana]] sum tannáringur <ref>http://www.nytimes.com/2006/10/24/world/americas/24iht-dems.3272493.html</ref><ref>http://nbcpolitics.nbcnews.com/_news/2014/01/19/22360951-obama-pot-not-more-dangerous-than-alcohol?lite</ref>.
== Søga ==
Line 39 ⟶ 45:
=== Indiánarnir ===
Anasazi mentanin, navnið merkir "tey avgomlu", tók seg upp í Suðurcolorado um 700 <ref>http://hewit.unco.edu/DOHIST/puebloan/begin.htm</ref>. Sum tíðin leið, fóru teir at byggja hús síni hvørt oman á annað, bygt varð við fløtum múrsteinum, sum vórðu turkaðir í [[Sólin|sólini]]. Búðirnir vórðu til bygdir ella smáar býir, nevndir puebloir. Um 1100 flutti anasazifólkið niðan í fjøllini, kanska tí at har lá betur fyri at byggja puebloir undir høgum loftum í reystum homrum. Ovast á fjøllunum vóru maismarkirnar, sum teir máttu bera vatn á. Handverkarar gjørdu búnyttur úr leiri og aðrar vakrar prýðislutir av dýrum steini, til dømis turkissteini.
Anasazikonufólkini skapaðu leir við hondunum, tí tá á døgum visti fólkið í [[USA|Amerika]] ikki um leirkerahjólið. Tey rullaðu leirlongdir og løgdu tær hvør oman á aðra. Framman fyri hús síni bygdu anasaziar rund halgirúm, nevnd "kivar", við beinkjum fram við veggirnar. Hesi rúmini vóru bara til mannfólk, har teir komu saman at tingast og at biðja til gudar sína. Undirvíst var eisini í hesum rúmum. Kivaveggirnir vóru eisini prýddir við kálkmálningum.
Anasazifólkið helt til í teimum fýra grannaríkjunum: Colorado, [[Arizona]], [[New Mexico]] og [[Utah]]. Stórar búsetningar vóru til dømis í [[Mesa Verde]] (í [[Montezuma County]], Colorado), [[Chaco Canyon]] (í [[San Juan County]], [[New Mexico]]) og [[Canyon de Chelly]] (í [[Apache County]], [[Arizona]]) <ref>http://www.cpluhna.nau.edu/People/anasazi.htm</ref>.
<gallery>
Line 51 ⟶ 57:
Mynd:Dark_Canyon_Ruin.jpg|Múrar vórðu bygdir inn at bergsvegginum.
</gallery>
== Kelduávísingar ==
<references/>
{{USA}}
| |||