|
| mynd_skjald =Coat_of_arms_of_the_Republic_of_Uganda.svg
| motto = ''For God and My Country''
| mynd_positión = LocationUgandaUganda_(orthographic_projection).svg
| alment_mál = [[Enskt mál|Enskt]], [[Swahili mál|Swahili]]
| høvuðsstaður = [[Kampala]]
| vídd = 236,040
| vatn = 15.39 %
| íbúgvar = 3035 262873 610253
| íbúgvar_ár = 20072012
| íbúgvar_km2 = 119137.1
| gjaldoyra = Ugandiskur skillingur (UGX)
| tíðarzona = [[UTC]] +3
}}
'''Uganda''' ([[Enskt mál|enskt]]; ''Republic of Uganda'', [[Swahili mál|swahili]]; ''Jamhuri ya Uganda''), ella '''LýðveldiLýðveldið Uganda''' er stórt land í [[Afrika|Eysturafrika]] við umleið 3036 mió. íbúgvar.
== Søga ==
[[Mynd:Uganda-Amin-10-Shillings-cr.jpg|thumb|left|140px|Idi Amin ([[f. 1924]] í [[Koboko]]Uganda, Ugandad. - [[2003]] í [[Jeddah]], [[Saudi-ArabiaSaudiarábia]]) var ovastur fyri ræðslustýrinum í Uganda.]]
Tá ið farið var at leggja jarnbreytir í [[1931]], fingu túsundtals ugandarar arbeiði. Í Uganda fekk jarnbreytafelagið sær eisini arbeiðarar úr [[Asia]], sum vórðu sendir heimaftur, tá ið arbeiðið varð liðugt.
Fyri tað, at Uganda loysti frá [[Stóra Bretland|Bretlandi]], var tað ríkt land. "Perlan í [[Afrika]]" kallaði kendi politikarin [[Winston Churchill]] tað. Men í [[1986]] var landið oyðilagt og á húsagangi. Frá [[1971]] til [[1979]] stýrdi rái einaræðisharrin [[Idi Amin]] landinum. Túsundtals menniskju vórðu jagstrað og myrd. [[Evropa|Evropearar]] og [[Asia|ásiatar]] vórðu riknir av landinum, og hald varð steðgað, tá ið umheimurin varnaðist, hvussu rotið og harðrent [[Idi Amin]]-stýrið var. Í [[1979]] varð [[Idi Amin]] rendur frá og flýddi, men viðurskiftini batnaðu ikki fyrr enn í [[1986]], tá ið [[Yoweri Museveni]] kom til valdið og gjørdist forseti í landinum. Uganda stríðist nú við at endurreisa [[Búskapur|búskapin]] og fáa í gildi [[fólkaræði]]liga stýrisskipan.
== Búskapur ==
=== OljaÍdnaður ===
==== Oljuvinna ====
Í Uganda eru ovurstórar nøgdir av [[Olja|olju]] funnar, og í [[2009]] byrjar beinhørð kapping millum heimsins størstu oljufeløg, ið síggja sær møguleika fyri vinningi í landinum. Startskotið til hetta var í [[januar]] [[2009]], tá [[Kanada|kanadiska]] oljufelagið [[Heritage Oil]] fann tað, sum helst er størsta fund á landi sunnanfyri [[Sahara]]. Hetta fund ber heitið "[[Giraffe 1]]", og metingin sigur, at har finnast í minsta lagi 400 milliónir tunnur av [[Olja|olju]]. Síðan hava útlendsk oljufeløg funnið tíggjutals onnur fund har vesturi í Uganda. Til samanberingar kann nevnast, at í [[1970-árini|sjeytiárunum]] vóru oljufundini í [[Norðsjónum]] 400 milliónir tunnur. Nýggjasta metingin haðani er, at umleið 20 milliónir tunnur eru eftir, áðrenn liðugt er við [[Olja|olju]] úr [[Norðsjónum]]. [[Kanada|Kandiska]] [[Heritage Oil]] hevur borað átjan brunnar í Uganda, og í øllum brunnunum varð [[olja]] funnin. Síðsta oljufelag, ið fann [[Olja|olju]] í Uganda, var [[Írland|írsk]]-[[Stóra Bretland|bretska]] [[Tullow Oil]] í [[august]] [[2009]]. Hetta felag metir, at minst 700 milliónir tunnur eru í vestara partinum av Uganda. ▼
▲Í Uganda eru ovurstórar nøgdir av [[Olja|olju]] funnar, og í [[2009 ]] byrjar beinhørð kapping millum heimsins størstu oljufeløg, ið síggja sær møguleika fyri vinningi í landinum. Startskotið til hetta var í [[januar ]] [[2009 ]], tá [[Kanada|kanadiska]] oljufelagið [[Heritage Oil]] fann tað, sum helst er størsta fund á landi sunnanfyri [[Sahara]]. Hetta fund ber heitið "[[Giraffe 1]]", og metingin sigur, at har finnast í minsta lagi 400 milliónir tunnur av [[Olja|olju]]. Síðan hava útlendsk oljufeløg funnið tíggjutals onnur fund har vesturi í Uganda. Til samanberingar kann nevnast, at í [[1970-árini|sjeytiárunum]] vóru oljufundini í [[Norðsjónum]] 400 milliónir tunnur. Nýggjasta metingin haðani er, at umleið 20 milliónir tunnur eru eftir, áðrenn liðugt er við [[Olja|olju]] úr [[Norðsjónum]]. [[Kanada|Kandiska]] [[Heritage Oil]] hevur borað átjan brunnar í Uganda, og í øllum brunnunum varð [[olja]] funnin. Síðsta oljufelag, ið fann [[Olja|olju ]] í Uganda, var [[Írland|írsk]]-[[Stóra Bretland|bretska]] [[Tullow Oil]] í [[august ]] [[2009 ]]. Hetta felag metir, at minst 700 milliónir tunnur eru í vestara partinum av Uganda.
== Politikkur ==
=== SamkyndMannarættindi ===
==== Samkynd ====
Tingið í Uganda hevur fyrireikað eina lóg, sum loyvir mismuni og hatri mótvegis [[samkynd]]um, [[tvíkynd]]um og transpersónum. Lógin, ið verður rópt ''Anti-Homosexuality Bill'' hevur verið ávegis síðani [[2009]]. Umrødda lógin heimildar mismuni mótvegis teimum, ið eru, ella kunnu hugsast at vera, [[samkynd]]. Núverandi revsilóg í Uganda forbjóðar longu, at fólk av sama kyni eru saman kynsliga, men nýggja lógaruppskotið er nógv meira víðgongt. Lógaruppskotið leggur upp til [[deyðarevsing]] fyri ''provokerandi samkyndleika'', ger tað revsivert, um man ikki innan 24 tímar fráboðar, at man veit um ein samkyndan og kann geva sjey ára [[fongsul]]srevsing fyri at arbeiða fyri rættindunum hjá samkyndum, tvíkyndum ella transpersónum. [[Sudan]], [[Jemen]], [[Móritania]], [[Iran]] og [[Saudiarábia]] hava longu sett deyðarevsing í verk fyri samkyndleiki <ref>http://current.com/entertainment/wtf/89592119_in-7-countries-homosexuality-the-death-penalty.htm</ref>.
Í Uganda verður í [[2012]] arbeitt við einari lóg, sum skal gera tað revsivert við [[Deyðarevsing|deyðadómi]] at vera [[samkynd]]ur við [[Eyðkvæmi|HIV]], og revsivert við lívlangari [[fongsul]]srevsing at gifta seg við einum av sama kyni. [[Barack Obama]] hevur kalla lógaruppskotini andstygilig, men mest víðgongdu røddirnar í Uganda vilja enn gera lógirnar veruleika. Uganda samtykti í 2014 eina lóg sum ger at samkynt kunnu revsast við upp til lívlongum fongsli. Lógin ger tað eisini revsivert ikki at melda tann sum er undir illgruna fyri at vera samkyntur í Uganda, og lógin er fordømd av so at siga øllum [[Vesturheimurin|Vesturheiminum]]. Noreg og USA hava millum annað steðga allari [[Menningarhjálp|peningaligari hjálp]] til landið. Allir samkyntir ugandarar fáa friðskjól í [[Skotland]]i <ref>http://www.heraldscotland.com/news/home-news/scots-bid-to-offer-ugandan-gay-law-asylum.23551827</ref>.
== Keldur ==
| 