Munurin millum rættingarnar hjá "Sosialisma"

Content deleted Content added
Xqbot (kjak | íkøst)
s bottur leggur aftrat: pnb:سوشلزم
No edit summary
Linja 1:
[[Mynd:Karl_Marx.jpg|thumb|right|200px|[[Karl Marx]]]]
 
'''Sosialisma''','' eisini nevndir '''javnaðarstevna''''', er ein [[politisk hugsjón]],sum kann sigast at hava [[søga|søguligar]] røtur langt aftur í tíðina. Men teir fyrstu sosialistnir í modernaðari tíð vóru [[Henri Saint Simon]] og [[Charles Fourier]] í [[Frakland]]i og [[Robert Owen]] í [[Ongland]]i. Seinni kom [[Karl Marx]] og [[Friedrich Engels]] á pallin. Teir grunnløgdu tað vísindaligu sosialismuna í mótsetning til sosialismuna hjá [[Saint Simon]] og [[Robert Owen|Owen]] sum teir kallaðu utopiska. [[Karl Marx|Marx]] finst at [[kapitalisma|kapitalistiska]] marknaðarbúskapinum og harvið privata ognarættinum til framleiðslutólini. Hansara atfinnagar eru grundaðar á kanningar av [[kapitalisma|kapitalistiska]] búskapinum. Í sínum høvuðsverki [[Kapitalurin]] vísur hann at fríi marknaðurin skapar permanent afturvendandi kreppur og er ein forðing fyri búskaparligum vøkstri og tøkniligum framburði. Afturat tí skapar [[kapitalisma]]n fátækradømi fyri serliga arbeiðarastættina. og so fóru øll at mogga hart og sosialisman var forbiði pínligt.
Hansara alternativ til marknaðarbúskapin er ætlanarbúskapurin, har staturin eigur meginpartin av framleiðslutólinum. Staturin skal stýra marknaðarkreftinum. Á tann meinar [[Karl Marx|Marx]] at tað kann sleppast undan afturvendandi kreppinum.
Máli hjá sosialsmuni er at avskaffa fátækradømi, samfelagsstættirnar og statin. [[Karl Marx|Marx]] meinti at sosialisma bara kundi koma ígjøgnum við eini kollvelting. [[Karl Marx|Marx]] greiddi frá at sosialismu fyrsta stigi á leiðini til [[Kommunisma|kommunismu]]. Ein tílík kollvelting bleiv veruleiki í [[1917]] við [[Lenin]] á odda. Seinni er [[kommunisma]] ofta sett í samband við stýri í [[Sovjetsamveldið|Sovjet]].